Unlaping ‘Super’

Kapag ginamit ang unlapi (prefix) na “super,” ipinapahiwatig nito ang labis, sobra, lampas sa ordinaryo: superman, supermarket, superpower, superstar, at sa panahon ni Gloria Macapagal Arroyo (GMA)—supermaid at super-typhoon.

Ang kakatwa sa pagpasok ng anumang penomenong may “super” ay ipinaparating ito bilang biglaan, kagyat at tila nanggaling sa wala. Dagdag pa, emblematiko ang super ng moderno at kontemporaryo, hindi luma at pinaglumaan.

Imahen mula sa http://www.io9.com

Pumasok si Superman sa popular na imahinasyon sa panahong lumalakas ang U.S. bago pa man dumating ang Ikalawang Pandaigdigang Digmaan. At mula rito, peryodiko ang revival kay Superman, parating may sinasahog na tila bago: bagong costume, artista, superpower, special effect at kung ano-ano pa. Sa Greenhills ang unang supermarket na naalaala ko, at talaga namang napakalaki nito. Parang pinaghalong department store at grocery. Mga 1970 ito nagbukas, matapos ideklara ang martial law. Ngayon naman, ang panibagong unlapi na ipinangangalandakan sa retail shopping ay “hyper,” tulad sa hypermart.

Imahen mula sa http://www.voxbikol.com

Si Nora Aunor ang tatanghaling “Superstar” dahil sa kanyang mala-Cinderella na kwento ng pagpupunyagi at pagtatagumpay. Natatangi sa iba pang star, si “Ate Guy” ay sabayang ordinaryong kayumanggi at maliit na mamamayan, at extra-ordinaryong artista at sub-industriyang nakabatay sa sariling katawan bilang kapital.

Ang kakatwa sa unlaping super ay tila konektado ito sa kolektibong kamalayang pumaimbalot sa diktaduryang Marcos: ang unang modernong pelikulang Superman ay ipinalabas noong 1978, si Nora ay sumikat sa kasagsagan ng martial law, ang unang supermarket at mall ay naitayo sa mga suburban na sityo ng Greenhills at Cubao sa parehong panahon, at maging ang superpowers (U.S. at U.S.S.R.) ay kinasangkapan ng mga Marcos para sa lehitimasyon ng kanilang kapangyarihan.

Saan ilulugar ang mga panibagong gamit ng super kay GMA? Supermaid ang panukala nitong programa sa mas sistematikong pagtuturo at retraining sa prospektibong Filipina domestic helper sa ibang bayan. Literal na binabatikos ang kanyang panunungkulan ng mga super-typhoon. Milenyo at Mina ang huling mga super-typhoon na naminsala sa bansa.

Ang penomenon ng super ay kaakibat sa lumalawak na pambansang politikal at panlipunang krisis. Ginagamit ang inobasyong moderno para ihayag ang kalabisan ng karanasang bago na nakaangkla naman sa lehitimasyon ng kalabisan sa kapangyarihan. Ipinantatapat ang labis na paghayag sa modernong karanasang exemplaryo ng makabagong pagkabansa sa nais itagong krisis pampolitika.

Hindi ba’t sa rurok ng pamamahala ng disaster sa bansa, ang kahandaan laban sa anumang super-typhoon, sa banta pa lamang o aktwal nitong napinsala, ay ang pangulo ng bansa? Hindi ba’t tulad ng pagragasa ng bagyo—marahas at malaki ang pamiminsala—ay ang katangian ng politikal na kapangyarihan ay temporaryo at spatial na nakakaligtaan? Nawawalan ng kagyat na halaga ang patuloy na bilang ng politikal na pagpaslang at sapilitang dinadampot. Nagkakaroon ng amnesia sa suhulan at korapsyon sa Malacanang.

Imahen mula sa http://www.phhome.net

Tulad ng super-typhoon, walang kasaysayang na sinasambulat na pinagdaanan—kung bakit parating hindi handa ang pamahalaan kahit pa alam naman ang peryodikong pagragasa ng papalakas pang mga bagyo taon-taon? Na hindi napapag-ugnay ang super-typhoon sa global warming dulot ng lokal na illegal logging, polusyon sa hangin, liberal na pagtaas ng presyo ng gasolina, kawalan ng sapat na dami at ayos ng kalsada at parke, at iba pa?

Kaya kapag sinabing “super” ang isang karanasan, sinasabi ring super-amnesia, super-krisis, super-paghihikahos, at super-pagbabalikwas.

Unang nailathala sa Kulturang Popular Kultura kolum noong ika-2 hanggang 8 ng Disyembre, 2007, Bulatlat.com

24/7 at Paglikha ng Somnambulistang Nilalang

Sa palabas ni German “Kuya Germs” Moreno, na paratihan at sabayang binibigkas ng co-hosts at guests, “Walang tulugan!” Hindi siya nagbibiro, dahil tila walang lohika ang samut-saring bahagi—may fashion show, grupong hostong sumasayaw, bikini contest, interview at chikahan—at tila kaya nga nitong magtapos hanggang magdamagan.

Imahen mula sa http://www.new.philstar.com

Dumarami na rin ang 24/7 na mga establisiemento—wala nang katapusan ang pag-order ng paboritong fries at hamburger, at iba pa sa Jollibee, McDonald’s, Chowking, Goto King at Tapa King (hmm, bakit puro hari ang pangalan ng mga fastfood?). Dati, ang naalaala kong bukas lang ay Kowloon, na tila magdadalawang-isip ka pang bumili ng siopai at siomai na nanlamig na dahil matagal natengga sa pinatay na apoy. O sa tabi-tabi, nabubuhay ang nagtitinda ng naglalakong balot at penoy, goto sa kantong kalsadang antayan ng jeep, at pati na rin ang nag-iihaw ng IUD at helmet.

Imahen mula sa http://www.creativecriminals.com

Hindi kakatwa ang pagbabagong ito. Dati ay mga “pokpok” at bakal boys, sex works sa kalsada, ang naglilipana pag disoras ng gabi. Sila ang parokyano ng mga pagkaing kalsada. Ngayon, sa proliferasyon ng mga serbisyo, dagdag sa fastfood ang 24-hour convenience stores, botika, inuman at sineng ang last full show ay nagsisimula sa hatinggabi, ang bagong kliyenteng biglang may pera ay ang pulutong ng 200,000 na call center agents o sa BPO (Business Process Outsourcing), ang itinatanghal na bagong rainbow industry ni Gloria Macapagal Arroyo.

Kung noong 2000 ay mayroon lamang apat na kompanyang BPO na may 2,000 empleyado, ngayon ay tinatayang may 2,500 na kompanyang may 200,000 empleyado. Karaniwan ay mas mataas ang hiring salary dahil nga dapat ay bukas sa relyebohan ng oras ng trabaho—panggabi ang pinakamataas, may differential pay, at kailangang matutong baguhin ang sikliko ng pang-araw-araw na buhay. Magtrabaho sa gabi hanggang madaling araw, mag-inuman nang bumagsak ang high-intensity performance sa trabaho, at matulog buong araw.

Imahen mula sa http://www.pinoy-ofw.com

Para magising sa trabaho, sagrado ang kape. Kaya rin naglipana ang Starbucks na sobrang patong sa regular na kape sa mga gusali ng kompanyang BPO. At kung kulang pa ang talab nito, droga, sa partikular ang shabu, para tiyak na maging gising at bibo sa huntahan, kulitan at tili ng kustomer sa telepono. Kaya na rin itong lifestyle sa bagong kita ng agent.

Sa Baguio nga, ang Session Road ay buhay na rin 24/7 at ang kliyente ay ang agents sa Lookan Road, malapit sa airport, pero malayo sa Session. Nang minsang mapapadpad kami mula sa last trip sa Cubao, nakapag-almusalan kami ng pizza at drink, kasama ng bagong labas na call center agents. U.S. $13 bilyon ang inaasahang kitain nito simula 2010, di na nalalayo sa nire-remit ng sampung milyong overseas contract workers (OCW). Pero kontraryo sa sampung milyong regreremit ng U.S. $16 bilyon kada taon, isang milyong call center agents ang magpapakita ng di-nalalayong kahalintulad na halaga.

Nang minsang bumagyo ng Milenyo noong Setyembre 2006 at lumiha ng blackouts sa Manila at iba pang lugar, natagpuan ko ang sarili na nagtratrabaho sa Starbucks sa Convergys Building, isang gusali para sa BPO, sa Commonwealth. Dito ay business-as-usal pa rin. Nag-iinuman ang ilang agents sa Tapa King sa basement at ang ilang papasok ay kumakain sa Mini-Stop, ang convenience store. Bukas ang foot spa at Netopia para sa internet at computer gamers. Sa piling sityo sa madilim na syudad, tuloy pa rin ang komersyal na buhay. Magpapasalamat ba ako na naitatag ang infrastrukturang hindi makakapigil sa mga Filipinong may twang habang bumabati ng “What can I do for you today, Sir?” o nakakapagkomentaryo tungkol sa NBA Quarterfinals o ang weather sa Birmingham dahil nagpa-pop ito sa screen habang kausap ang kustomer mula roon?

Sa isang pangulong bangkorete na naghahanap ng legacy, ito na iyon—ang paglikha ng somnambulista (sleepwalker) na mamamayan, tulog pero naglalakad, nakakarating sa patutunguhan. At kapag nagising, hilo, disoriented at pwedeng magmaktol. Natututong matulog sa umaga, at gumising sa araw, tulad ng bampira. Sinasaad ng mga medico na 18 porsyento ng population ay maaring maging somnambulista, pero sa pagpasok ng rainbow industry, matitiyak na mas lalaki na ito.

At kung magpakagayon, ang napipinto rin ang pagluwal ng isang milyong somniloquents o mga taong nagsasalita sa kanilang pagtulog, at pagising kinabukasan ay hindi alam kung ano ang pinagsasabi. Sagot-kete-sagot, rehimentasyong pagkausap at pagtugon batay sa manwal ng posibilidad; mabilis dahil may quota; pero sa huli walang gaanong naalaala o nakakapagod nang pag-usapan. Business-as-usual na lamang ang karanasan sa racismo (gustong makakausap ng tunay na Amerikano), pagtaba, pagbaba ng presyon at pagtaas ng alkoholismo at gamit ng droga.

Ang persepsyong boom ni GMA ay nagsasaad ng formasyon ng hanay ng drones na spesipiko sa gamit at halaga batay sa skema ng pagsasanla sa bansa sa higit pang globalisasyon. Sa ngayon ay 200,000 agents pa lamang na sinanay ng kolonyal na edukasyon ng Amerikano, at review schools ng ingles spesipiko sa call center, ang nakalulusot sa isang industriyang mataas ang mortality rate ng aplikante—3 hanggang 5 percent lamang ng aplikante ang pumapasa.

Lahat ng dumadaan sa binabangkarote rin na sistemang edukasyon—walang sapat na budget at atensyon ng gobyerno—ni GMA ang magiging prospektibong larvae na pwede maging drone kapag inaruga nang wasto, tungo sa final na aspirasyong maging OCW sa labas ng bansa o call center ant sa loob ng bansa. Anong ligaya na mayroon nang dalawang pagpipilian sa nangangarap umangat ang pamilya sa pambansang predikamento ng pangungurakot at kabangkaratehan sa politika?

Sa patuloy na pag-unlad ng 24/7 na negosyo at ng dami ng somnambulistang manggagawa, tandaan din na 24/7 na bukas ang Mercury Drugstore at ang emergency unit ng mga ospital sa natitiyak nating pagdami ng magiging casualty ng lokal na hanay ng worker ants sa mababang pambansang pagkabahagi sa globalisasyon. Wala nang tulugan para maserbisyuhan ang mga gising sa kabilang panig ng mundo na nangangailangan ng impormasyon sa telepono at inaakalang sirang computer. At ito ang isa pang legacy ni GMA matapos man ang kanyang termino. Bilibit or not.

Unang nailathala sa Kulturang Popular Kultura kolum noong ika-3 hanggang 9 ng Pebrero, 2008, Bulatlat.com.

Gloria Arroyo bilang Panlipunang Sakit

Imahen mula sa http://www.dalje.com

Ibuyanyang na lang natin ito bilang “Arroyo disease.”  Mga sintomas:  pananahimik kapag nasa gitna ng skandalo, pagtago sa poder ng Malacañang imbes na makiugnay sa mga tao, pagharap lamang sa mga kausap na elitistang negosyante at dignitaryo, at pag-aantay na humupa ang alingasngas.

Ganito si Arroyo kapag nakabanta at nakapalaot sa skandalo.  Nananahimik, mistulang nangingimi, iba ang nagsasalita at umaako para sa kanya.  At sa kanyang pagkawala, ang spin doctors ni Arroyo ang nagmamaniobra para pahupain ang skandalo.

Pumutok, halimbawa, ang expose ni Jun Lozada.  Nadawit si Arroyo sa skandalo ng NBN-ZTE.  Biglang nagkaroon ng krisis sa bigas.  Pumila ang mahihirap para sa mura pero mababang kalidad ng NFA rice.  Ang iba ay nabiyayaan ng food coupon na doleout.

Imahen mula sa http://www.jimwes.com

Nagkaroon pa ng rehiyonal at global na dimensyon ang krisis sa bigas at pagkain.  Umangal ang Pilipinas sa binubuong rice cartel sa Southeast Asia.  Nagmanikluhod daw sa Vietnam at Thailand na bentahan ang bansa ng bigas kahit pa prinoprotektahan rin ang sarili nilang pambansang supply.

Tumaas ang presyo ng gasolina, at sumunod ang pamasahe at bilihin.  Global rin daw ang kadahilanan dito kahit 90 araw nang nabili ng mga higanteng kompanya ng langis ang kanilang supply na ibinebenta sa kasalukuyan.  Sa pinakamataas na halaga ng per barrel ng petroleum, mamamayan ang umabsorba ng krisis.  Natiyak pa rin ang 40 porsyentong tubo ng higanteng kompanya ng langis sa bansa.

Nagkaroon ng alingasngas sa Meralco.  Tayo pala ang nagbabayad ng mga ninakaw na kuryente, pati ang kuryenteng gamit sa mismong opisina ng Meralco.  Kaya naman pala ang kaibigan kong accountant na nakapagtrabaho sa Meralco ay umaangal sa sobrang lamig ng centralized at 24-oras na airconditioning matapos namin grumadweyt noong 1986.  Ipinapasa pala ito ng Meralco sa atin.

Imahen mula sa http://www.donavictorina.blogspot.com

Umatake si Winston Garcia ng GSIS, isa sa pinakamaeskandalo ring opisyal ng administrasyong Arroyo.  Tinake-up ang causa ng consumer pero ang sapantaha ng mga tao ay gusto lang i-take-over ang management ng isa sa pinakamalaking kompanya sa bansa.  Pati na rin ang pagbiyak ng Meralco, at paglipat sa isa pang negosyong kuryente mula sa Cebu na malapit kay Arroyo.

Namudmod ng doleout si Arroyo sa mga mahihirap na kustomer ng Meralco.  Regular nga silang nakakapila araw-araw para sa bigas ng NFA.  Matapos lamang ang ilang buwan, sa pagsisimula at pagtatapos ng bakasyon na dating nagpabulwak sa libo-libong estudyanteng sumuporta kay Lozada, naetsapwera na ang whistle-blower.  Nagkaroon na naman ng maigsing relief si Arroyo sa mismong sakit nito.

End-game ang kalakaran ni Arroyo.  Pinapalipas lang niya ang skandalo na tulad ng pagtrato ng umutot sa kanyang ginawa.  Biglang may maamoy na nabubulok na baho, maari pa ngang pangunahan ng di rin kagandahang tunog.  Ang rule naman sa umutot, na tulad din ng rule sa extramarital affair, ay huwag umamin.

Kahit na ikaw na nga ang napakinggan ng tunog at naamuyan ng utot, hindi naman makakapag-usap nang sabay ang mga nakatunghay.  Tulad ng mga nagsisiksikang tao sa loob ng elevator, maari lamang matukoy kung saang gawi pinakamalakas ang tunog, pero hindi naman matutukoy kung saan ito talaga nagmula.

Di nga ba sa ututan, ang unang pumiyok, siyang umutot.  Kaya para hindi mapagbintangan, manahimik na lamang.  Para hindi mapagkaisahan, less-seen-the-better ang mode.  Hindi naman direktang maiuugnay ang utot sa umutot.

Ethereal ang utot, tulad ng paniniwala ni Arroyo tungkol sa skandalo.  Kaya sa huli, kahit sa pinakadismayadong nakatunghay ng skandalo, nakakahon ang alingasngas sa pagdaan ng mabilis na panahon.  Ang hindi naisasaalang-alang ay ang alingasngas ay hindi naman nag-iisa at natatangi.  Ito na ang kalakaran ng araw-araw na buhay sa tumitinding krisis ng buhay sa ilalim ng rehimeng Arroyo.

Imahen mula sa http://www.newshopper.sulekha.com

Ang trahedya ng paglubog ng MV Princess of the Stars at ang mas malaking trahedya ng pagpapatuloy ng operasyon ng Sulpicio Lines na may-ari ng lumubog na barkong kinamatayan ng 700 katao ay gawa ng kalikasan at Diyos.  Hindi ito matutukoy sa gobyerno kahit pa nag-15 minutes ng extended fame si Bise Noli de Castro sa pag-oversee ng relief operation sa lumubog na barko.

Ang 15-second fame naman ni Arroyo ay nagmula sa kanyang teleconferencing isang madaling araw na kung hindi pilit na nakikisimpatya ang close-up na overacting na mukha ay sinasabing tumitili sa sinisising opisyal.  Matapos ang trahedya, ang pinakamalaking trahedya ay ang kawalan pa rin ng panlipunang katarungan sa mga biktima ng paglubog.

Ang kawalan ng panlipunang katarungan ang pinakatampok naman na epekto ng Arroyo disease.  Ang mahihirap at gitnang uri ay wala nang maasahan kay Arroyo maliban sa manaka-nakang doleout, dalawampung pisong dagdag sa minimum wage, o temporaryong relief dahil sa minsanang bonus na ipinamumudmod.

Sa huli, umiimpis na hangin sa loob, kundi man papalubog na ang salbabidang kanilang pinanghahawakan.  Paano ka ililigtas ng isang bagay na lumulubog rin?  Buti pa nga ang resulta ng mga dagang nalulunod, organisadong nagbibigayan para makalabas sa iisang butas ng katubusan.

Ang tao, nananatili na lamang nakalutang sa fantasya na ayaw pang kilalanin ang historikal na pinaglulugaran:  ang pagdarahop na lagay dulot ng krisis pampolitika (serialisadong pangungurakot at pandarambong sa mamamayan), pang-ekonomiya (pagdoble ng presyo ng gasolina sa loob ng kalahating taon, pagtaas ng presyo ng bilihin, kawalan ng supply ng bigas), at panghustisya (sino ba lamang ang pumipila para sa bigas, ang nakararanas di kumain ng ilang araw, halimbawa?).

Tunay naman, Santa Gloria, “Ramdam ang kahirapan!”  Ang iyong isinasaad na “Ramdam ang kaunlaran” ay dulot na lamang ng konstruksyon ng imaheng matagal nang inilalako kundi man nabili na rin ng mamamayan.  Gusto nang lahat na yumaman, ayaw maghirap.

Gusto nang lahat na magkaroon ng regular na trabaho, ayaw mawalan ng trabaho.  Gusto nang lahat na kumita nang maayos, ayaw ng pangingikil at pagsandal sa iba.  Kahit hindi naman nangyayari ito.

Ang ramdam ay ang afektong dulot nang pananalig na mababago ang mundo kahit hindi naman.  Ramdam lang naman, as-in feeling.  Feelingera, kung baga, dahil sa esensya ay hindi nga gayon.  Mas magiging makatarungan ang lipunan, kahit hindi pa nga at hindi lalo kay Arroyo.  Ang ramdam na ito ang nagtataya sa mabuting kinabukasan, kahit hindi nga.

Kaya si Arroyo ay isang panlipunang sakit dahil pinalulutang na lang niya sa ere ang ating ramdam.  Kung kay Joseph Estrada ay ninakaw niya ang panaginip ng masa, ginamit -para sa kanyang sariling personal at politikal na layon, si Arroyo ay hindi na binigyan ng pagkakataon ang masa at mamamayang managinip pa.

Ipinagtanto na lamang ng masa ni Arroyo ang pambansang kaunlaran na isinisiwalat ng kanyang manininging na statistika bilang dalumat na pag-unawa ng indibidwal na kaunlaran.  Napapaniwalang umaangat tayo dahil ito ang isinasaad ng balita, komersyal ng produkto, telenovella, at malling ang posibilidad ng pag-angat.

Na hindi na napapansin ay ang lahat ng posibilidad ay hindi naman talaga nagsasakatuparan ng aktwal na pag-angat kundi pakiramdam lamang.  Ang ramdam ay pakiwari dahil nagsasaad ito ng kontexto ng kaunlaran—na ito ay nararamdaman na kahit hindi naman aktwal na nadadama, at lalong hindi mabibigyan ng pagkakataong madama pa.

Para itong pep talk sa sarili o ng coach sa basketball.  Pinangungunahan na ang magaganap kahit pa talunan naman talaga ang kahihinatnan, kahit pa hindi pa nagsisimula ang laro.  Sino ang talagang kinakausap ng sarili sa salamin?

Imahen mula sa http://www.rightonthemark.wordpress.com

Ibig sabihin, ang nagawa ng Arroyo disease ay papaniwalain ang mga tao hindi ng kaunlaran kundi ng reafirmasyon ng kanilang pag-estima sa ofisyal na diskurso bilang obhetibong realidad ng sarili.  Maunlad ako dahil ramdam ko ang kaunlaran, kahit pa wala naman aktwal na substansya ng demokratikong kaunlaran na nagaganap sa bansa.

Sapagkat ang mga statistika ay hindi naman lubos na nagsisiwalat ng detalye hinggil sa diskrepansyang uri, kasarian at sexualidad, lahi at etnisidad na profiling, across-the-board ang napaparating nitong pambansang pakiwari.  At kung gayon, ang napaisip ay hindi ang pagkaetsapwera kung hindi ang pagka-joiner sa kolektibo.

Isinadlak ni Arroyo ang maraming mamamayan sa pagiging social climber sa buhay.  Gustong umangat, ramdam ang pagkaangat.  Kahit pa nakasarado ang pinto ng oportunidad at tunay na pag-unlad, sa pamamagitan ng charity work politics niya (ang gamit sa kitty ng Pagcor, Lotto at Sweepstakes) nadarama ng masang nagmamanikluhod sa kanyang kapangyarihan.

Dati, dahil nag-aaral ako sa ibang bansa, kapag bumabalik ako sa Pilipinas, ang isa kong panuntunan kung may pag-unlad ay kung may infrastruktura at moral na pagbabago.  May bago bang flyover na naitayo, tulay at kalsada?

Gusto ko na lamang itong tunghayan bilang tapos na artifact.  Nakakamatay dumaan araw-araw sa lugar na pinagtatayuan ng flyover dahil biglang tumitigil ang panahon at nababalaho ang espasyo.  Araw-araw na pagdurusang ganito o instantaneous na gratifikasyon?

Sa panahon ni Fidel Ramos, tila nga totoo na mas maraming nabibili ang perang kinita.  Lahat nang ito bago ang global na krisis ng 1997.  Biglang naghigpit na ng sinturon at magpahanggang-gayon ay hindi naman lubos na nagbago ang modang ito, kahit wala nang ihihigpit pa ang sinturon.

Ngayon, wala nang kahulugan ang imahen ng high-rise buildings at cityscape, at pagpipinta at pagpapaganda ni Bayani Fernando ng kalsada.  Ramdam na ang kahirapan.  Wala nang marami ang magsasabi na ramdam ang kaunlaran.

Ang kahilingan ngayon ay kung paano ang inarestong ramdam ay magiging politikal na pagbubulwakan ng pagkilos at organisasyon.  Paano pagtatagniin ang indibidwasyon ng pagramdam sa kaunlaran at kahirapan para matransforma sa kolektibong aksyon?

Dalawang sona na lamang si Arroyo.  Bilang na ang oras na maproprotektahan ang interes nito at ng kanyang paksyon ng naghaharing uri.  At sa pagbagsak ng kalidad ng kolektibong buhay, hinog ang panahon na ang pang-ekonomiyang krisis ang magtratransforma sa politikal na pagbabago.

Paigtingin ang linggo-linggong noise barrage, kalampag-kaldero laban sa kagutuman at paghihikahos, pagsisindi ng kandila bilang protesta, human chain laban sa korapsyong kumakain ng budget sa serbisyo publiko, militanteng kilos-protesta laban sa higanteng kompanya ng langis at kay Arroyo mismo.

Naalaala ko ang isang taktika ng dulansangan.  Newspaper drama.  Magkukwentuhan  ang mga aktor sa palengke tungkol sa pang-ekonomikong isyu.  Bubuksan para madinig ng iba, at makasama sa usapan ang tindero’t namamalengke.  Hanggang magkaroon ng pulutong.

At kapag nagkaroon na ng kritikal na masa, ibubunyag ang mga sarili bilang kasapi ng organisasyon.  Mag-aanunsyo na ng kilos protesta, mamumudmod ng polyeto.  May pangangailangang makapagmobilisa ng pinakamaraming bilang ng hanay ng masa at mamamayan tungo sa protesta.

Kung iisipin, protesta lamang ang solusyon para gumaling tayo sa panlipunang sakit ng Arroyo disease.  Na kung maganda ang resulta, tayo naman ang magsasabi sa SONA ng July 28, “What a masterpiece!”

Unang nailathala sa Kulturang Popular Kultura kolum noong ika-12 ng Hulyo, 2008, Bulatlat.com.

Libo-libong Santo Niño

Matagal ko nang nababalitaan ang prusisyon ng mga Santo Niño sa Tundo. Nagpunta kami ng kaibigan ko noong Sabado, 17 Enero 2009, sa imbitasyon ng kagurong si Ferdie Lopez ng UST. Bisperas ng pista ang prusisyon. At kakaiba ito sa mga prusisyon na nasubaybayan ko.

Mas lantad ang erehiya (“heresy” na hindi naman maling pananampalataya kundi ang pagsasalin ng pananampalaya sa labas ng relihiyosong domeyn nito). Nagmimistulang trespassing sabjek ang mga kasama sa prosisyon, maging ang periperal na kalahok dito, tulad ng mga magkakabarkadang babaeng nakikisayaw at harutan sa hanay ng nanonood ng prusisyon.

Imahen mula sa http://www.azraelsmerryland.blogspot.com

Nagbukas ang prusisyon sa mga pari at relihiyosong nagbebendisyon ng mga sanggol. Matapos ay ang imahen ng “orihinal” na Santo Niño ng Tundo. Nang nakaraang taon, ito ang grand finale pero dahil sa malaganapang erehiyang natutunghayan, minabuti ngayong taon na unahin na ito. Kasunod ng poon ang San Jose de Navotas, na tunay namang taon-taon ay ini-import mula sa Navotas dahil nga kinikilala ito bilang ama ng poong bata.

Ang hindi maawat ay ang pwersa ng estado, sa figura at ngalan ng politikong tampok sa prusisyon at sa tarpaulin na kanilang inisponsor. Si Mayor Alfredo Lim, nakasuot ng t-shirt na “Los Angeles”, ang pinaka-patron nito sa prusisyon. Nasa likuran siya ng poon bilang kasalukuyang politikal na ama nito, at higit pa sa poon, paratihang humihinto sa sinumang gustong makipag-piktyuran sa kanya. Hindi inantala ang mabagal na ngang ritmo ng prusisyon, hanggang sa lumaki nang lumaki ang puwang sa harap na bahagi nito.

Imahen mula sa http://www.my_sarisari_store.typepad.com

May mga lokal na politiko rin, pati ang banggit ni Ferdie na bading na personahe na ngayon ay kagawad. Bata pa raw si Ferdie ay nakikita na niya ang kagawad, naka-makeup at ngayong taon ay ginawang headdress ang umiilaw na Santo Niño. Pulis at tanod ang namamatrol sa daloy ng prusisyon, pati ang trafficking ng pagpapakuha ng litratong kasama ang mayor. Sila ang nagkukurdon ng mga malalaking personahe, pati na rin ang pagtiyak ng daloy ng prusisyon. Dagdag pa rito ang plastic na strips na dekorasyon sa kalsada—blue at pink na kulay ng isang nagpapakomersyal na sa sinehan para sa pagtakbo sa pagkapresidente sa 2010!

Matapos nitong pinakamalaking bugso ng representasyon ng simbahan at pamahalaang Maynila, ang tunay na prusisyon ang mas interesanteng pinakakaabangan. “Hot Stuff” ng gay icon na Donna Summer ang tugtog sa harapang banda nang mapadaan ito sa balkon ng bahay na pinanonooran namin. Nakahanda na ang balkon, tulad ng mga katapat at katabi nito. May mga upuan at inumin na para mapanood ang prusisyon sa kalsada. Kaya pala ang mga bahay sa kalsada sa bahaging ito ng Tundo ay puro may balkon o tarangkahan sa unang palapag, para panooran nga ng prusisyon.

Ang partisispasyon sa prusisyon ay kinakailangan ng pagiging kasapi ng mga organisasyon para sa Santo Niño. May mga organisasyong pangkalsada, pang-zona, fraternity, at iba pa pa na pawang kinatatampukan ng hanggang dalawang daang unipormadong walang sawa at pagod na choreographed na sumasayaw hanggang sa pagtatapos ng prusisyon. At hindi simpleng sayaw ang ginagawa, may choreography na binabago at pinapagyaman bawat taon, dagdag pa ang ilang araw rin na ensayo nito bago ang araw ng prusisyon. Bukod pa ito sa sayaw na ginagawa sa poon, pati ang paghaltak at indayog sa Santo Niño nakasakay ng bangka.

Libo-libong poon ang iprinuprusisyon, iba pa ang nakaantay na isinasayaw sa labas ng prusisyon. Banggit ni Ferdie, kung gaano raw karami ang kasapi ng pamilya, ganoon din karami ang bilang ng poon. Kaya pala, di tulad sa Nazareno sa Quiapo na nagkakandakumahog ang mga tao para salatin at punasan ng bimbo at panyo ang poon, ay halos hindi napapansin ang orihinal na poon. Nagkalat kasi ang erehiyang mga poon na nakakapanlusaw sa kapangyarihan ng orihinal.

Nakakapanlusaw sa isang banda dahil nga mas personalisado ang relasyon sa mini-me na poon. Dinadamitan ito, tulad ng Barbie Doll. Mayroong Santo Niño na naka-diaper lang, naka-camouflage, naka-fur na pula at dilaw, naka-basketball jersey, naka-atiatihan na costume, naka-windbreaker, Bumbay na Santo Niño, environmental na Santo Niño, at Donya Santo Niño. May iba-ibang props din na bitbit, di lang ang tipikal na globe o supot para sa berdeng Santo Niño. May hand bag, net na panghuli ng isda, bonnet, at headress. May iba-iba ring personahe: Santo Niño na palaboy, Santo Niño sa kariton. At isinasayaw rin ito sa taas ng ulo kaya mas intimate ang relasyon sa Santo Niño sa kani-kanilang bahay.

Para ring bagong taon sa paputok. Hindi relihiyoso siempre ang tugtog sa hanay ng mga inarkila at homegrown na banda ng tambol. Parang Caribbean at Miami Sound Machine ang kumpas sa matutunghayan na musika ng “Spaghetti” at “Macarena”. Napapagitnaan ang banda—na hinahatak ng mga maliliit na bata ang tambol na nakapwesto sa sasakyang may gulong—ng naka-umpok pero disiplinadong hanay ng nakauniporme at choreographed na nagsasayaw na kasapi ng organisasyon. Sa isip ko, pwede na itong pang-opening ceremonies ng Olympics. Tunay na hitik sa enerhiya ng kalsada ang drum at bugle na banda ng kabataang lalake. May mga higanteng drum ng tubig—bakal at plastic—na nakapwesto sa karitong mahahatak ng kahit paslit.

Ang koordinasyon ng dalawang bahagi ng nagsasayaw, pati na rin ang kumpas sa banda, ay hinuhudyat ng sagutan ng pito ng mga nakatokang personahe ng organisasyon. Malinaw ang kumpas ng mga choreographer sa harap ng dalawang bahagi ng pulutong, pati ang nakatabi sa banda, at ang naghuhudyat ng sinkronisadong performance sa kalsada, pati ang pagpapadaloy ng prusisyon ay nakaangkla sa nasingsing koordinasyon ng pito.

At di mabibilang ang organisasyong kalahok at naghanda para sa prusisyon. Ang Herbosa Group ay nakadilaw na t-shirt. Ang Samahang Mangingisda ay may Santo Niño na nakasakay sa maliit na bangka at ang pagkilos ay nagsasaad ng indayog ng alon at kaguluhan sa bagyo sa karagatan. May organisasyon na ang tawag sa sarili ay “Kabataang Iwas Droga”, “Batang Hamog, Trop. Pacute”, “Tau Gamma Phi Roxas Chapter”, “Tribung Pacheco” at “Magsaysay Tribe”. At banggit ni Ferdie, mayroon ding organisasyon na puro gwapo ang kasapi, at mayroon pang screening para matiyak ito. May organisasyon na nakabase sa gym na puro nakahubad na nagsasayaw na lalaki ang nasa prusisyon. Dati raw ay ito ang unang bumubulagta sa prusisyon—mga lalakeng gym bods na nakatapis lang.

Imahen mula sa http://www.lpgbrc.com

Ang grupong Gin Patayo ay nakapula at nakasuot ng asul at pulang t-shirt na may pangalan ng organisasyon. May ilang mas matitikas na lalake na naka-Clockwork Orange na putting mascara. May grupo na naka-itim, may grupo na naka-violet. Ang Pitong Gatang ay tampok parati ang mga mujer na bading, kuntodo costume na pumaparadang parang starlets at panandaliang nakikipag-umpukan sa kakilalang bading sa labas ng prusisyon. May grupo na ang mottong nakatatak sa t-shirt ay “One beat, one dance, one vision”. At may grupong ang logo ay Hello Kitty, na ang sponsor raw ay galing pa sa OCW na deboto sa Japan.

Ang choreography ay may halay factor, tulad ng paggiling ng macho dancer at grind ng mga babaeng African American. Parang sinapian ang lahat ng pagiging disipulo ng Aldeguer Sisters, ang “classy” na uri ng costume na choreography sa panahon ni Marcos. May bahagi pa ng choreography na babaklas ang nakauniporme sa hanay at gagawa ng iba’t ibang tumpok. May ihahagis na mas maliit na kasapi sa ere, parang Pep Squad, o bigla na lang sabay-sabay na gigiling na parang nakakawala sa nasusunog na gay bar. May sumasayaw na grupo sa tugtog ng “Legs” ng Hagibis.

Ang mga mas matatandang lalake ay tinatagayan ng gin. Ang mas bata ay may bitbit na Red Horse habang nagsasayaw sa kalsada. Pero ang matingkad sa prusisyong ito ay ang display ng akto ng sexualidad. Mula batang bading na may pride lang sa ginagawang pagsasayaw, hanggang sa mga magkakabarkadang teenager na babae na nanghihipo sa katawan ng lalakeng natipuhan nila sa loob ng prusisyon, pati na rin ang pagtutulakan para makahalik sa lalake, namumutiktik ang atensyon sa pamumukadkad at pagtanggap sa samu’t saring sexualidad.

At hindi ba kakatwa ito na ang debosyon para sa poon ay naisasalin sa paglalantad ng nakatagong isyu ng sexualidad? Macho dancer, giling ng egay, vogue ng mga bading ang tampok sa choreography na isinasayaw na may uri ng misrekognisyon sa pagsasalin nito sa iba’t ibang grupo—ang tampok na pagkilala ng indayog sa expresyon ng kolektibidad at hindi pa ang orihinal na pinanggalingan nitong sityo ng sexualidad. Ang interaktibong katangian ng parada—na pati ang nasa labas ng parada ay may antas ng paglahok sa loob—ay ang ugnay para magkaroon ng kinetisismo ng akto ng sexualidad.

Sa kabilang banda, ang libo-libong Santo Niño ay simulacrum pa rin ng orihinal, kasama ang kalakaran, ideolohiya at ethos nito. Extensyon pa rin ito ng orihinal na debosyon at rehimentasyon ng paniniwala. Gayunpaman, sa anim hanggang walong oras, sa bisperas ng rurok ng pagdiriwang ng kapistahan ng poon, ang poon ay di dinadambana sa simbahan kundi sa kalsada. At ang kalakarang nakakapagdambana sa poon ay hindi nito lubos na ikatutuwa. Temporal na napipigtas ang ideolohiya ng relihiyon ng simbahan para sa praxis ng ideolohiya ng relihiyon ng kalsada.

Ang erehiya sa debosyon ay naisasakatuparan ng sagutan ng pito. Habang tumatagal, sumisikip ang prusisyon. Natransforma ang relihiyosong prusisyon sa sekular na parada.

At sa aming pag-uwi, naiwan ang nag-uumpukang magkakaibigan, nagkukwentuhan ukol sa parada at sa kanilang partisisipasyon dito, may nag-iinuman sa sidewalk at kalsada, may nagwawalis na rin ng kalsada. Bumabalik ang kalsada sa dati nitong gawi.

Gayunpaman, “Viva Señor, Viva Santo Niño” hindi para sa orihinal kundi pa sa reprodusabilidad nito sa bawat nagpruprusisyon, naglalantad ng sexualidad, tumutunghay, nag-iinom, sumasayaw na kopya ng poon.

Unang nailathala sa Kulturang Popular Kultura kolum noong ika-19 ng Enero, 2009, Bulatlat.com

Eraserheads, McDonalds at global na krisis ,

Heto ang kwento ng komersyal ng McDonalds: dalawang bata nang sinauna, bitbit ng kanilang mga nanay, ang ginawang bahay ang McDonalds branch—naglalaro, nagkakantyawan, nagkakasiyahan. Babaeng bata ang agresibo sa tsopeng lalake. Flashforward sa kasalukuyan—segue-way ang holding hands ng batang babae ang batang lalake—matatanda na sila, naunang kinakaladkad pa rin ng babae ang lalake.

Imahen mula sa http://www.adweek.blogs.com

Sa playground area, ipakikilala ng babae ang lalake sa kanyang asawa. Makikisabay ang lalake sa mesa ng mag-anak. At ang secret language—ang pag-dip ng fries sa chocolate sundae—ang magsasaad na mayroon pa ring tagong pagmamahal ang lalake, at malamang ang babae, sa isa’t isa. First love never dies.

Hindi kakatwa ang pagbebenta ng McDonalds ng mga produkto at serbisyo nito. Dito nga lang, mas soft-selling ang produkto, ang hard-sell ay ang pakiwari sa produkto. Nostalgia trip lang ito, na pinatingkad ng willing na apropriasyon ng “Huling El Bimbo” ng Eraserheads bilang theme song ng komersyal. Na kahit wala namang indexical na afinidad ang manonood at mamimili sa laman ng komersyal, pati siya ay magkaka-longing para sa orihinaryong first love, kahit wala naman ito sa kanyang balon ng karanasan.

Kung ang Jollibee mode sa global na krisis ay maghatid ng business-as-usual sa pamamagitan ng value meals na tig-P39, na mas hayag ang panawagan sa konsumpsyon lalo pa sa panahon ng krisis, ang McDonalds mode ay maghatid ng pangangailangan at willingness na bumili inspite at despite ng krisis. Ang tutok ng Jollibee ay ang krisis na hinaharap, bilang direktang reaksyon sa pagpasok at paglaganap ng epekto ng global na krisis.

Ang McDonalds ay lumilingon sa isang nakaraan—childhood innocence—bilang pagmamaan-maangan na mayroong kinahaharap na krisis. Ang krisis ay narito at para mapagasta pa rin ang mamimili sa edad na ito, ipinapasa ang bigat ng ethos ng konsumpsyon—isang panahon na inosente at carefree, isang panahong puno ng “kabuluhan.” Na nandito ang krisis at imbes na karahapin mo ito, ang alituntunin ay lumingon ka sa isang glorious era, fictitious o drawing man ito.

Imahen mula sa http://www.adweek.blogs.com

Ito ang mode ni Nick Joaquin, ang tignan ang pambansang nakaraang karanasan sa kolonialismong Kastila bilang golden age. Versus ang kasalukuyang tingin sa anime ng Hapon bilang ang kinahaharap ng kolektibong kagalingan, na parang walang nangyaring pang-aabuso sa panahon ng World War II, kasama ang comfort women, at ang sex tourism ng 1970s, at Japayuki export ng 1980s. Inosente mode, kundi man, “maan” mode o nagmamaan-maangan lamang.

Ito ang posisyon ng disinterestedness ng McDonalds na komersyal. Wala itong pag-uugnay sa global na kapitalismo, maging ang napipintong sufferance ng mga serbisyong industriya, tulad ng fastfood, sa global na krisis. Hindi interesado itong lantarang humimok ng konsumpsyon sa edad ng global na krisis. Ang interest nito ay gawin mas intimate, personal at domestiko ang krisis sa pamamagitan ng nostalgia trip, na marami sa mamimili ay wala namang binabalikan.

Personalisado ang delivery ng serbisyo sa pamamagitan ng personal na apila sa batang matatandang may kapangyarihan—kahit pa lumiliit—na makapamili pa rin. At ang soundtrack ng apilang ito ay ang “Huling El Bimbo.” Trahedya ang kanta dahil sa nostalgiang binabalik-balikan ng lalakeng persona ng awit. Ang batang babaeng kanyang inibig ng siya’y batang-bata pa, ay lumaki’t nagkamuwang hanggang sa magkahiwalay ng landas.

Nabalitaan na lamang ng lalake na tagahugas na ng pinggan ang babae sa may Ermita, ang dating redlight district sa Manila. Isang araw ay nahagip ito ng sasakyan at namatay. Pero may malaking bagay na tinuran ang babae sa lalake, kung paano mabuhay at manatiling inosente, kung paano ang alaala ay nananatiling buhay. First love ever mode din, hindi ba, ne?

Sa edad ng global na krisis, ang waning ng innocence ay katumbas ng nostalgia sa pagyao at pagkawala nito. Wala naman talaga ito sa simula’t sapul pero parang nandiyan sa panahon ng matinding anxiedad ng kasalukuyan at hinaharap. Coping mechanism, kumbaga. Pero sa edad ng krisis ng kapitalismo, ito ay buying time para lamang muling ma-jumpstart—masibong dole-outs sa nabangkaroteng higanteng negosyo, pumpriming, investment sa infrastructure, pooling ng reserve funds, at iba pa—ang tinaguriang “abnormal” na sitwasyon.

Na ang hindi isinasaad ay ang abnormal na krisis ang normatibong kalakaran ng kapitalismo. Na parang ang pagbalusak ay walang ibang patutunguhan kundi ang pag-akyat ng ekonomiya. Kahit pa ilang dekada ang tinatayang aabutin bago makaahon sa kasalukuyang krisis. In the meantime, mag-nostalgia trip muna tayo down fictitious at image-laden memory lane.

Ano ang ginugunita kung ang nakaraan ay wala naman, o hindi naman ganoon? Na paraan na rin nang pagsaad na ano ang pinaglalamayang ayaw ilibing? At ito ang kapitalismo, na higit pa sa kasalukuyang pandaigdigang krisis nito, ang krisis ay nagmumula rin sa ethos nito. Ano ang silbi ng kapitalismo kung nagiging bangkarote naman ang higanteng negosyo, maging ng may-ari ng mga tahanan, o nananatiling walang tirahan ang mahihirap?

Sa komersyal, hindi na isinama ang trahedya sa kanta, na panibagong anyo rin ng pagbura sa pait at pagkaparalisado sa personal na krisis. Ang isinama lang ay ang bahagi na makakasaklaw sa pinasasaklaw na ethos—nostalgia trip lang, hindi yaong nakakasapat para ma-bad trip, na isa rin naman propensidad ng sinumang nagnonostalgia. Hindi yaong sukdulang nakakapilay, yaong nakakahawa lang ng sama ng purong loob.

Para lamang may apresiasyon sa kabutihang loob. Sa huli, kahit hindi nagtuluyan ang kamukha ni Paraluman at ng lalakeng persona sa kanta, o ang paslit na magsing-irog sa kanilang pagtanda sa komersyal, hindi ito ang mahalaga. Ang mahalaga ay ang pagiging dakilang pag-ibig ng unang pag-ibig.

Bakit may fasinasyon ang nostalgia ng kapitalismo sa “first”? First time, first kiss, first love, first sex, first child, first apo, first death in the family… Gayung nakakatiyak naman na hindi ito ang huli sa sikliko ng konsumpsyon at family values sa kapitalismo. Dahil ang unang karanasan ang nagmamarka, ang susunod ay pababa na ng tama.

Unang beses sa mall, halimbawa, naliligaw ka pa, pero mahalaga ang una dahil nagmamarka ito ng kabuuang impresyon at pakiwari. Na ang impresyon at pakiwari ay hindi maantala na ibo-boycott mo na ang mall kundi mahihimok ka muli’t muling bumalik. Sa madaling salita, ang una ang adbenturang nagtatakda ng ritualisasyon ng konsumpsyon sa kapitalismo, para matiyak ang produksyon ng sobrang halaga at kita.

Na hindi rin kataka-taka na ang produkto, tulad ng Eraserheads, na matagal nang nag-disband at sa hindi pinakamagandang pamamaalam at breakup, hindi ba, ay kaya muling mag-second final reunion ng kapitalismo? Na kahit maari na naman atakihin si Eli Buendia, ang lead singer, pero mapipilit pa rin itong makahalubilo ang kinamumuhian niyang kagrupo at mapapakanta pa rin ito uli—huwag naman sa huling pagkakataon.

Imahen mula sa http://www.juanrepublic.tumblr.com

“By the power of Grey Skull, I am He-man,” at ang simpleng tao ay nagiging superhero, ang angas ng bandista ay nagiging angas ng naghihingalong kapitalismo sa edad nitong krisis. Ano ang hindi kayang gawin ng kapital? Na kahit napapabalita na may pinirmahan daw ang bandista ng kontratang sa susunod na sampung taon na lamang ulit sila magkaka-final reunion ay patunay lamang sa patuloy na komodifikasyon, maging ng naagnas na entidad, dahil sa kapasidad nitong hindi lamang makapanghimok ng nostalgia, kundi dahil sila mismo ang embodiment ng inosenteng nostalgia.

Sa sayaw na El Bimbo, kung tama nga ako, walang nagli-lead, di tulad ng ibang ballroom dances. Sabay lamang ang orkestrasyon ng galaw ng lalake at babae. Trippy pa nga dahil ito ang isa sa mga sayaw na pwedeng isayaw na nakapikit ang mata. Insidental ang partner dahil internalisado ng individual ang ethos ng awit. At ito ang pinupukaw ng kanta ng Eraserheads, ang internalisasyon ng nostalgia bilang uri ng inaakalang subersyon sa sistema ng pag-ibig at kapital na walang hanggan ang reaktibasyon. Sa kanta, magandang gabi at hanggang dito na lamang po.

Na sa pagpasa nito sa McDonalds na komersyal sa yugto na malinaw nang nakapasok ang global na krisis sa bansa, nagpapatuloy ang reproduksyon ng nostalgiang inosente. Wala kaming kinalaman diyan, hindi kami ang salarin, ayon sa McDonalds at iba pang global na negosyo. At hindi nga lang wala silang kinalaman, inosente pa sila—maging ang kasaysayan nila—at ang kanilang produkto sa reproduksyon ng kapital at kita.

Kung gayon, ang first love ay tunay na hindi namamatay, paratihan lang itong naghingalo para muli’t muling balikbalikan via nostalgia mode na inosente ang flavor. At ang sikreto ng batang tumandang magsing-irog—ang pag-dip ng fries sa sundae—ay isang self-reflexive mode sa manonood at mamimili ukol sa kanilang sariling kamusmusan. Nang tanungin ko sa klase kung may gumagawa ba nito sa kanila, marami ang nagtaas ng kamay.

Marami ang nakapaloob sa sikretong lenggwahe ng kapitalismo—silang may pambili ng McDonalds. Sa maraming hindi, sinasaad naman na ang tira-tira—ang pinaghalong kung ano-anong sobra at hindi lubos na nakain—ang posibleng modalidad ng pagkain pa rin ng fries. Pati ang nangangalakay ng supot ng basura sa McDonalds ay may afinidad sa sikretong lenggwahe. Wink-wink!

Itong preferensya ng mamimili at mangangalakay ay naglalatag ng nosyon ng individual na ahensya. May kapangyarihan pa rin sila sa edad ng krisis, dahil ang naaalaala nila ang isang transplanted na memorya nila—ang nostalgia hinggil sa first love, at ang McDonalds bilang sityo nito. Halinang umibig, mawalan ng pag-ibig, gunitain ang unang pag-ibig. Na kahit sa edad ng krisis, ang tao, kahit walang pera, ay maaring umibig at mapaibig.

Luv ko ‘to! Na ang pagmamahal ay paglalamay sa naunsyami’t binorloloy na unang pag-ibig. Kasama ng “Kanlungan” ni Noel Cabangon na ginawa ring theme song ng ganitong nostalgia at coming-of-age ng pamilya at bansa, heto na naman ang isang kantang inalay sa paanan ng naghihingalo entidad. Mabuhay ang patay!

Unang nailathala sa Kulturang Popular Kultura kolum noong ika-7 ng Marso, 2009, Bulatlat.com.

Triumph Bra at Panganib sa Kilusang Paggawa

Imahen mula sa http://www.clothesyoulike.co.uk

Magduda kapag ang pangalan ng higanteng global na negosyo ay “Triumph.” Ipagtatagumpayan talaga nito ang determinasyong kumita. At wala namang pagkakataong iniinda ang pagkita nang di iniinda ang kaakibat na exploitasyon ng manggagawa nito.

Sa Filipinas, ang mga kompanya ay kundi pangalan ng santo (San Miguel) ay apelyido ng angkan (Ayala, Soriano, Lopez, at iba pa). At ang proper noun na batay sa orihinaryong pangalan ang siya rin naman referensiya sa politikal na mga angkan sa lokal at pambansang politika (Villafuerte, Escudero, Conjuangco, Zubiri, at ngayon Arroyo). Tantya nga ay mayroon lamang 250 pamilya sa bawat lokalidad na nagmamayhawak ng kapangyarihan sa iba’t ibang antas ng burukrasya ng bansa.

May isang obrang pelikula si Leni Riefenstahl, Triumph of the Will (1935) na nananatiling paksa ng maraming debate. Sa isang banda, makabago at inobatibo ang gamit ng direktor sa mga elemento at teknik ng pelikula kaya turing dito ng maraming kritiko ay isang obra maestro. Sa kabilang banda, itinuturing din ang pelikula bilang propaganda ni Hitler at Nazismo, na ang proyekto ay ang pagtataguyod ng Aryan racial supremacy.

Imahen mula sa http://www.alptraumwelleclassik.blogspot.com

Simboliko ang gamit sa “Triumph” bilang brand ng undergarment ng babae. Suporta sa dibdib at panakip sa ari ang batayang gamit sa panloob ng babae. Dati ay kamison lang ang lahat ng ito. Na ginawang bahagi ng urban legend ng producer na si Mother Lily Monteverde nang gamitin niya ang kamison bilang pagmamarka kung sino ang kanyang ilulunsad na babaeng starlet sa pagkabituin.

Na ayon naman sa nagsusulatang magkaibigang Urbana at Feliza, ang angkop na kostumbre ng babae bilang panloob ay walang panloob. Wala bang ipinagtatagumpayan ang naka-gungho lamang, walang saplot? Na parang sa lalake na may choice pa: boxer or briefs? o commando, ang babaeng panloob ay walang pagpipilian kundi ang pumili ng panloob.

At ito ang stratehiya ng branding ng Triumph undergarment: walang pagpipilian kundi piliin itong internasyonal na brand of choice ng maraming gitnang uring kababaihan. Naalaala ko ang mga ilang kapitbahay namin sa San Leonardo, Nueva Ecija. Ang mga ina at lola ay nananahi ng bra mula sa retaso, na ipinapasok sa middleman kundi ay ibinebenta sa komunidad.

Naalaala ko rin na may mga babaeng tumutungo sa bahay, may bitbit na brochure at inaalok ang nanay ko na bumili na nga nitong Triumph bilang marka ng pagkaangat sa ibang kababaihan sa komunidad. Mahilig din ang nanay ko sa lako, nauna na rito nang siya sa mga unang magka-Tupperware sa bayan namin. At sa mas unang panahon, isa sa mga unang nagkaroon ng console television.

Ang pagbili ng gitnang uring panloob na Triumph ay isang tagumpay sa bagong makauring rekognisyon ng pag-angat sa maraming kababaihan mula sa mababang uri. Ilan sa manggagawa ng Triumph ang nakakabili ng brand na ito para gamitin sa pang-araw-araw? Ang stilo ng pagbebenta—ang network sales marketing na may pagka-pyramid scheme din—ay paglikha ng gitnang uring kapitalistang komunidad ng kababaihan: babae ang lumilikha ng network na pagbebentahan at magbebenta ng pambabaeng panloob.

Kaya ang Triumph ay hindi lang tagumpay ng pagtamo ng modernidad ng kababaihan (makabagong stilo, mas sexy pero hindi kasing sexy ng brand na Victoria’s Secret) kundi ng gitnang uring status ng iilang kababaihan. Alam din natin na ang gitnang uri ay isang temporal na posisyon sa lipunan. Malamang, ang Triumph ay suot-suot di nga sa pang-araw-araw kundi sa ilang ofisyal at espesyal na okasyon.

Na sa araw nang walang pasok, halimbawa, mas mura kundi man pinaglumaan na panloob ang suot. Ang isinisiwalat nito ay ang tagumpay ng kapitalismo ng Triumph na kahit nga mababang uri—dahil sa presensya rin ng marketers sa kanilang hanay—ay pinapangarap na kundi man binibigyan ng limitadong akses sa gitnang uring panuntunan ng pagkababae: ilang gives (installment), ukay-ukay, biyaya ng OCW na nagpapasalubong o balikbayan box na may kasamang panloob.

Imahen mula sa http://www.nosweat.org.uk

Ang mababang uring babae, tulad ng kanyang katapat na maller, ay libreng pinapangarap na magkaroon ng inaakalang ordinaryong marka ng pagiging gitnang uri sa pamamagitan ng pagtunghay sa brochure, sampayan ng kapitbahay, display window, kwentuhan, at iba pang minor na media. Ang hindi isinasaad ng pagpapalaot sa Triumph bilang gitnang uring marka ng pagkababae ay ang operasyong nagsasantabi sa marami nitong kababaihang manggagawa.

Sa pagsuot ng babae ng bra at panty ng Triumph, nakikita niya ang imahen ng moderno at nakaaangat na babae, nararamdaman ang afekto nito. Mas pakiwari ay sexy, uso, makabago. Hindi niya nakikita ang pinagtutuntungan ng nakakaangat na imahen—ang kondisyon ng mas maraming babaeng naghihirap, o ang kanyang mismong a la-tsambang gitnang uring status ng pagkababae. At lalong hindi niya nakikita o nauunawaan ang kalakhan ay babaeng mananahi ng global brand na ito.

Ngayon ay namimiligro ang nakamit ng unyon matapos ng mahabang negosasyon para sa CBA. Unang naramdaman na may kaibang nagaganap nang ipadala ang nakalagak na hilaw na materyales sa pabrika sa Tsina at Vietnam, tinatayang mas mura ang sweldo ng manggagawa roon, at nang hindi na ni-renew ng kompanya ang kasunduan nito sa pag-upa sa FTI Complex sa Taguig City. Sa Oktubre 2009 matatapos ang kontrata.

Sa globalisasyon ng negosyo, hindi na nga mahalaga na magtaguyod ng factory sa mga bansang mas mura ang halaga ng produksyon at paggawa. Maari nang subkontratahin ng mga lokal na negosyo ang global na demand para sa mga produkto. Mas mabilis ang pagkilos ng produksyon, kasama ang lipatan nito nang hindi nasesementuhan ng CBA ng mga unyon. Ang kontratista na ang bahala sa kanyang manggagawa.

At ang sistemang ito ng imperialistang kapitalismo ang magtitiyak na ang kitang $1.6 bilyon ng multinasyonal na kompanyang Triumph na may headquarters sa Germany at Switzerland ay magpatuloy pang lumaki. At bahagi ng paglaki ay ang pagpapanipis sa 40,000 manggagawa sa produksyon at marketing nito sa 120 na bansa. Mananatili ang marketing pero hindi ang manggagawa sa produksyon.

Tatapusin lamang ng Triumph ang kanyang mga CBA sa iba’t ibang bansang may produksyon ito. Malamang, magsasara na ito, at aakomodahin nang ibang pambansang negosyong makakapagbigay ng mas murang bayad sa paggawa, mas hindi nakapakong kasunduan, mas flexible na kondisyon ng paggawa. Ang flexible ay ibang salita lamang para sa mas matinding pagsasamantala ng global na paggawa.

Kaya ang bigwas ng Triumph sa lokal na manggagawa ay hindi naman personal. Ito ay natural na rekurso ng negosyong naglalayon pa ng higit na kita sa edad na tumitindi ang global na krisis ng kapitalismo. Para nito mapanatili ang kanyang pamumuno sa produkto ng panloob na babae, mangangailangan itong mas umangkin ng flexibilidad, kasama ng flexible subcontracting practices, at maging ang lalo pang flexibilisasyon ng mga lokal na paggawa.

Ang dulot ng krisis ay gawing pasibo ang manggagawa. Tanggapin na lamang ang kaakuhan ng bigwas ng kapitalismo: subkontrakwal imbes na tungo sa permanensiya, subkontrakwal na mas bawas ang benefisyo, mas walang taning ang kondisyon at panahon ng paninilbihan, mas mababang pasweldo, mas walang tungkulin ang negosyante sa manggagawa. Kasama rin dito, ang gamit ng fasismo ng estado.

Ang Pilipinas ang pinakapeligrosong bansa sa Asya para sa manggagawa. Ayon sa Center for Trade Union and Human Rights, 91 na manggagawa na ang napaslang simula nang umupo sa kapangyarihan si Gloria Arroyo. At ito ang bigwas sa natural na pagdaloy ng imperialistang globalisasyon ng kapitalismo sa manggagawa ng bansa at mundo: sa pamamagitan ng pagbabago sa aktwal na praktis ng pagtratrabaho at produksyon, at ang pagbebenta ng gitnang uring fantasya sa maraming konsumerista, nagiging lehitimo ang pinakamarahas na pagdanas ng pagkatao at pagiging manggagawa.

Na kahit ang ordinaryong manggagawa ang nakapagsuot ng branded na panloob, maglalaho ang kanyang makauring posisyon at ang imahen sa salamin at pakiwari sa katawan ay mag-aangat sa kanyang identidad tungo sa gitnang uring status. Pinapadulas ito ni Arroyo sa pagpapatuloy ng Visiting Forces Agreement, ng pag-aalok sa bansa sa paanan ng pandaigdigang negosyo, ng Con Ass (Constitutional Assembly) na magpapasok sa 100 porsyentong dayuhang pag-aari sa mga negosyo at lupain.

Ito naman ang combo-meal na alok ni Arroyo sa dayuhang negosyo. Suportahan ang Con Ass, at susuportahan niya ang kanilang pagpasok at pag-aari ng mahahalagang yaman at negosyo ng bansa. Kaya ang militansya ng Bagong Pagkakaisa ng mga Manggagawa sa Triumph International Philippines Inc. (BPMTI) ay pag-aakda ng pagtutol sa lalo pang nagbabagong kondisyon ng paggawa at negosyo sa bansa, maging sa diskarte ni Arroyo na ipisan ang special offer sa sarili nitong pagtatagal sa poder ng pambansang kapangyarihan.

Ang pag-aakda sa hinaharap ay magaganap lamang sa pagtutol, pagtataas ng kamulatang politikal, at pag-oorganisa. Ang bigwas ng kapitalismo ay bigwas sa pang-araw-araw. Lalong nagpapahirap sa mga manggagawa at batayang sektor, at nagpapalawak ng gitnang uring fantasya kahit na sa pinakaabang mamamayan. Ang pag-akda sa hinaharap ay kolektibong pagtutol na akdain ito ng interes na pwersa ng kontra-mamamayan.

Unang nailathala sa Kulturang Popular Kultura kolum noong ika-21 ng Hunyo, 2009, Bulatlat.com.