Libo-libong Santo Niño

Matagal ko nang nababalitaan ang prusisyon ng mga Santo Niño sa Tundo. Nagpunta kami ng kaibigan ko noong Sabado, 17 Enero 2009, sa imbitasyon ng kagurong si Ferdie Lopez ng UST. Bisperas ng pista ang prusisyon. At kakaiba ito sa mga prusisyon na nasubaybayan ko.

Mas lantad ang erehiya (“heresy” na hindi naman maling pananampalataya kundi ang pagsasalin ng pananampalaya sa labas ng relihiyosong domeyn nito). Nagmimistulang trespassing sabjek ang mga kasama sa prosisyon, maging ang periperal na kalahok dito, tulad ng mga magkakabarkadang babaeng nakikisayaw at harutan sa hanay ng nanonood ng prusisyon.

Imahen mula sa http://www.azraelsmerryland.blogspot.com

Nagbukas ang prusisyon sa mga pari at relihiyosong nagbebendisyon ng mga sanggol. Matapos ay ang imahen ng “orihinal” na Santo Niño ng Tundo. Nang nakaraang taon, ito ang grand finale pero dahil sa malaganapang erehiyang natutunghayan, minabuti ngayong taon na unahin na ito. Kasunod ng poon ang San Jose de Navotas, na tunay namang taon-taon ay ini-import mula sa Navotas dahil nga kinikilala ito bilang ama ng poong bata.

Ang hindi maawat ay ang pwersa ng estado, sa figura at ngalan ng politikong tampok sa prusisyon at sa tarpaulin na kanilang inisponsor. Si Mayor Alfredo Lim, nakasuot ng t-shirt na “Los Angeles”, ang pinaka-patron nito sa prusisyon. Nasa likuran siya ng poon bilang kasalukuyang politikal na ama nito, at higit pa sa poon, paratihang humihinto sa sinumang gustong makipag-piktyuran sa kanya. Hindi inantala ang mabagal na ngang ritmo ng prusisyon, hanggang sa lumaki nang lumaki ang puwang sa harap na bahagi nito.

Imahen mula sa http://www.my_sarisari_store.typepad.com

May mga lokal na politiko rin, pati ang banggit ni Ferdie na bading na personahe na ngayon ay kagawad. Bata pa raw si Ferdie ay nakikita na niya ang kagawad, naka-makeup at ngayong taon ay ginawang headdress ang umiilaw na Santo Niño. Pulis at tanod ang namamatrol sa daloy ng prusisyon, pati ang trafficking ng pagpapakuha ng litratong kasama ang mayor. Sila ang nagkukurdon ng mga malalaking personahe, pati na rin ang pagtiyak ng daloy ng prusisyon. Dagdag pa rito ang plastic na strips na dekorasyon sa kalsada—blue at pink na kulay ng isang nagpapakomersyal na sa sinehan para sa pagtakbo sa pagkapresidente sa 2010!

Matapos nitong pinakamalaking bugso ng representasyon ng simbahan at pamahalaang Maynila, ang tunay na prusisyon ang mas interesanteng pinakakaabangan. “Hot Stuff” ng gay icon na Donna Summer ang tugtog sa harapang banda nang mapadaan ito sa balkon ng bahay na pinanonooran namin. Nakahanda na ang balkon, tulad ng mga katapat at katabi nito. May mga upuan at inumin na para mapanood ang prusisyon sa kalsada. Kaya pala ang mga bahay sa kalsada sa bahaging ito ng Tundo ay puro may balkon o tarangkahan sa unang palapag, para panooran nga ng prusisyon.

Ang partisispasyon sa prusisyon ay kinakailangan ng pagiging kasapi ng mga organisasyon para sa Santo Niño. May mga organisasyong pangkalsada, pang-zona, fraternity, at iba pa pa na pawang kinatatampukan ng hanggang dalawang daang unipormadong walang sawa at pagod na choreographed na sumasayaw hanggang sa pagtatapos ng prusisyon. At hindi simpleng sayaw ang ginagawa, may choreography na binabago at pinapagyaman bawat taon, dagdag pa ang ilang araw rin na ensayo nito bago ang araw ng prusisyon. Bukod pa ito sa sayaw na ginagawa sa poon, pati ang paghaltak at indayog sa Santo Niño nakasakay ng bangka.

Libo-libong poon ang iprinuprusisyon, iba pa ang nakaantay na isinasayaw sa labas ng prusisyon. Banggit ni Ferdie, kung gaano raw karami ang kasapi ng pamilya, ganoon din karami ang bilang ng poon. Kaya pala, di tulad sa Nazareno sa Quiapo na nagkakandakumahog ang mga tao para salatin at punasan ng bimbo at panyo ang poon, ay halos hindi napapansin ang orihinal na poon. Nagkalat kasi ang erehiyang mga poon na nakakapanlusaw sa kapangyarihan ng orihinal.

Nakakapanlusaw sa isang banda dahil nga mas personalisado ang relasyon sa mini-me na poon. Dinadamitan ito, tulad ng Barbie Doll. Mayroong Santo Niño na naka-diaper lang, naka-camouflage, naka-fur na pula at dilaw, naka-basketball jersey, naka-atiatihan na costume, naka-windbreaker, Bumbay na Santo Niño, environmental na Santo Niño, at Donya Santo Niño. May iba-ibang props din na bitbit, di lang ang tipikal na globe o supot para sa berdeng Santo Niño. May hand bag, net na panghuli ng isda, bonnet, at headress. May iba-iba ring personahe: Santo Niño na palaboy, Santo Niño sa kariton. At isinasayaw rin ito sa taas ng ulo kaya mas intimate ang relasyon sa Santo Niño sa kani-kanilang bahay.

Para ring bagong taon sa paputok. Hindi relihiyoso siempre ang tugtog sa hanay ng mga inarkila at homegrown na banda ng tambol. Parang Caribbean at Miami Sound Machine ang kumpas sa matutunghayan na musika ng “Spaghetti” at “Macarena”. Napapagitnaan ang banda—na hinahatak ng mga maliliit na bata ang tambol na nakapwesto sa sasakyang may gulong—ng naka-umpok pero disiplinadong hanay ng nakauniporme at choreographed na nagsasayaw na kasapi ng organisasyon. Sa isip ko, pwede na itong pang-opening ceremonies ng Olympics. Tunay na hitik sa enerhiya ng kalsada ang drum at bugle na banda ng kabataang lalake. May mga higanteng drum ng tubig—bakal at plastic—na nakapwesto sa karitong mahahatak ng kahit paslit.

Ang koordinasyon ng dalawang bahagi ng nagsasayaw, pati na rin ang kumpas sa banda, ay hinuhudyat ng sagutan ng pito ng mga nakatokang personahe ng organisasyon. Malinaw ang kumpas ng mga choreographer sa harap ng dalawang bahagi ng pulutong, pati ang nakatabi sa banda, at ang naghuhudyat ng sinkronisadong performance sa kalsada, pati ang pagpapadaloy ng prusisyon ay nakaangkla sa nasingsing koordinasyon ng pito.

At di mabibilang ang organisasyong kalahok at naghanda para sa prusisyon. Ang Herbosa Group ay nakadilaw na t-shirt. Ang Samahang Mangingisda ay may Santo Niño na nakasakay sa maliit na bangka at ang pagkilos ay nagsasaad ng indayog ng alon at kaguluhan sa bagyo sa karagatan. May organisasyon na ang tawag sa sarili ay “Kabataang Iwas Droga”, “Batang Hamog, Trop. Pacute”, “Tau Gamma Phi Roxas Chapter”, “Tribung Pacheco” at “Magsaysay Tribe”. At banggit ni Ferdie, mayroon ding organisasyon na puro gwapo ang kasapi, at mayroon pang screening para matiyak ito. May organisasyon na nakabase sa gym na puro nakahubad na nagsasayaw na lalaki ang nasa prusisyon. Dati raw ay ito ang unang bumubulagta sa prusisyon—mga lalakeng gym bods na nakatapis lang.

Imahen mula sa http://www.lpgbrc.com

Ang grupong Gin Patayo ay nakapula at nakasuot ng asul at pulang t-shirt na may pangalan ng organisasyon. May ilang mas matitikas na lalake na naka-Clockwork Orange na putting mascara. May grupo na naka-itim, may grupo na naka-violet. Ang Pitong Gatang ay tampok parati ang mga mujer na bading, kuntodo costume na pumaparadang parang starlets at panandaliang nakikipag-umpukan sa kakilalang bading sa labas ng prusisyon. May grupo na ang mottong nakatatak sa t-shirt ay “One beat, one dance, one vision”. At may grupong ang logo ay Hello Kitty, na ang sponsor raw ay galing pa sa OCW na deboto sa Japan.

Ang choreography ay may halay factor, tulad ng paggiling ng macho dancer at grind ng mga babaeng African American. Parang sinapian ang lahat ng pagiging disipulo ng Aldeguer Sisters, ang “classy” na uri ng costume na choreography sa panahon ni Marcos. May bahagi pa ng choreography na babaklas ang nakauniporme sa hanay at gagawa ng iba’t ibang tumpok. May ihahagis na mas maliit na kasapi sa ere, parang Pep Squad, o bigla na lang sabay-sabay na gigiling na parang nakakawala sa nasusunog na gay bar. May sumasayaw na grupo sa tugtog ng “Legs” ng Hagibis.

Ang mga mas matatandang lalake ay tinatagayan ng gin. Ang mas bata ay may bitbit na Red Horse habang nagsasayaw sa kalsada. Pero ang matingkad sa prusisyong ito ay ang display ng akto ng sexualidad. Mula batang bading na may pride lang sa ginagawang pagsasayaw, hanggang sa mga magkakabarkadang teenager na babae na nanghihipo sa katawan ng lalakeng natipuhan nila sa loob ng prusisyon, pati na rin ang pagtutulakan para makahalik sa lalake, namumutiktik ang atensyon sa pamumukadkad at pagtanggap sa samu’t saring sexualidad.

At hindi ba kakatwa ito na ang debosyon para sa poon ay naisasalin sa paglalantad ng nakatagong isyu ng sexualidad? Macho dancer, giling ng egay, vogue ng mga bading ang tampok sa choreography na isinasayaw na may uri ng misrekognisyon sa pagsasalin nito sa iba’t ibang grupo—ang tampok na pagkilala ng indayog sa expresyon ng kolektibidad at hindi pa ang orihinal na pinanggalingan nitong sityo ng sexualidad. Ang interaktibong katangian ng parada—na pati ang nasa labas ng parada ay may antas ng paglahok sa loob—ay ang ugnay para magkaroon ng kinetisismo ng akto ng sexualidad.

Sa kabilang banda, ang libo-libong Santo Niño ay simulacrum pa rin ng orihinal, kasama ang kalakaran, ideolohiya at ethos nito. Extensyon pa rin ito ng orihinal na debosyon at rehimentasyon ng paniniwala. Gayunpaman, sa anim hanggang walong oras, sa bisperas ng rurok ng pagdiriwang ng kapistahan ng poon, ang poon ay di dinadambana sa simbahan kundi sa kalsada. At ang kalakarang nakakapagdambana sa poon ay hindi nito lubos na ikatutuwa. Temporal na napipigtas ang ideolohiya ng relihiyon ng simbahan para sa praxis ng ideolohiya ng relihiyon ng kalsada.

Ang erehiya sa debosyon ay naisasakatuparan ng sagutan ng pito. Habang tumatagal, sumisikip ang prusisyon. Natransforma ang relihiyosong prusisyon sa sekular na parada.

At sa aming pag-uwi, naiwan ang nag-uumpukang magkakaibigan, nagkukwentuhan ukol sa parada at sa kanilang partisisipasyon dito, may nag-iinuman sa sidewalk at kalsada, may nagwawalis na rin ng kalsada. Bumabalik ang kalsada sa dati nitong gawi.

Gayunpaman, “Viva Señor, Viva Santo Niño” hindi para sa orihinal kundi pa sa reprodusabilidad nito sa bawat nagpruprusisyon, naglalantad ng sexualidad, tumutunghay, nag-iinom, sumasayaw na kopya ng poon.

Unang nailathala sa Kulturang Popular Kultura kolum noong ika-19 ng Enero, 2009, Bulatlat.com

Eraserheads, McDonalds at global na krisis ,

Heto ang kwento ng komersyal ng McDonalds: dalawang bata nang sinauna, bitbit ng kanilang mga nanay, ang ginawang bahay ang McDonalds branch—naglalaro, nagkakantyawan, nagkakasiyahan. Babaeng bata ang agresibo sa tsopeng lalake. Flashforward sa kasalukuyan—segue-way ang holding hands ng batang babae ang batang lalake—matatanda na sila, naunang kinakaladkad pa rin ng babae ang lalake.

Imahen mula sa http://www.adweek.blogs.com

Sa playground area, ipakikilala ng babae ang lalake sa kanyang asawa. Makikisabay ang lalake sa mesa ng mag-anak. At ang secret language—ang pag-dip ng fries sa chocolate sundae—ang magsasaad na mayroon pa ring tagong pagmamahal ang lalake, at malamang ang babae, sa isa’t isa. First love never dies.

Hindi kakatwa ang pagbebenta ng McDonalds ng mga produkto at serbisyo nito. Dito nga lang, mas soft-selling ang produkto, ang hard-sell ay ang pakiwari sa produkto. Nostalgia trip lang ito, na pinatingkad ng willing na apropriasyon ng “Huling El Bimbo” ng Eraserheads bilang theme song ng komersyal. Na kahit wala namang indexical na afinidad ang manonood at mamimili sa laman ng komersyal, pati siya ay magkaka-longing para sa orihinaryong first love, kahit wala naman ito sa kanyang balon ng karanasan.

Kung ang Jollibee mode sa global na krisis ay maghatid ng business-as-usual sa pamamagitan ng value meals na tig-P39, na mas hayag ang panawagan sa konsumpsyon lalo pa sa panahon ng krisis, ang McDonalds mode ay maghatid ng pangangailangan at willingness na bumili inspite at despite ng krisis. Ang tutok ng Jollibee ay ang krisis na hinaharap, bilang direktang reaksyon sa pagpasok at paglaganap ng epekto ng global na krisis.

Ang McDonalds ay lumilingon sa isang nakaraan—childhood innocence—bilang pagmamaan-maangan na mayroong kinahaharap na krisis. Ang krisis ay narito at para mapagasta pa rin ang mamimili sa edad na ito, ipinapasa ang bigat ng ethos ng konsumpsyon—isang panahon na inosente at carefree, isang panahong puno ng “kabuluhan.” Na nandito ang krisis at imbes na karahapin mo ito, ang alituntunin ay lumingon ka sa isang glorious era, fictitious o drawing man ito.

Imahen mula sa http://www.adweek.blogs.com

Ito ang mode ni Nick Joaquin, ang tignan ang pambansang nakaraang karanasan sa kolonialismong Kastila bilang golden age. Versus ang kasalukuyang tingin sa anime ng Hapon bilang ang kinahaharap ng kolektibong kagalingan, na parang walang nangyaring pang-aabuso sa panahon ng World War II, kasama ang comfort women, at ang sex tourism ng 1970s, at Japayuki export ng 1980s. Inosente mode, kundi man, “maan” mode o nagmamaan-maangan lamang.

Ito ang posisyon ng disinterestedness ng McDonalds na komersyal. Wala itong pag-uugnay sa global na kapitalismo, maging ang napipintong sufferance ng mga serbisyong industriya, tulad ng fastfood, sa global na krisis. Hindi interesado itong lantarang humimok ng konsumpsyon sa edad ng global na krisis. Ang interest nito ay gawin mas intimate, personal at domestiko ang krisis sa pamamagitan ng nostalgia trip, na marami sa mamimili ay wala namang binabalikan.

Personalisado ang delivery ng serbisyo sa pamamagitan ng personal na apila sa batang matatandang may kapangyarihan—kahit pa lumiliit—na makapamili pa rin. At ang soundtrack ng apilang ito ay ang “Huling El Bimbo.” Trahedya ang kanta dahil sa nostalgiang binabalik-balikan ng lalakeng persona ng awit. Ang batang babaeng kanyang inibig ng siya’y batang-bata pa, ay lumaki’t nagkamuwang hanggang sa magkahiwalay ng landas.

Nabalitaan na lamang ng lalake na tagahugas na ng pinggan ang babae sa may Ermita, ang dating redlight district sa Manila. Isang araw ay nahagip ito ng sasakyan at namatay. Pero may malaking bagay na tinuran ang babae sa lalake, kung paano mabuhay at manatiling inosente, kung paano ang alaala ay nananatiling buhay. First love ever mode din, hindi ba, ne?

Sa edad ng global na krisis, ang waning ng innocence ay katumbas ng nostalgia sa pagyao at pagkawala nito. Wala naman talaga ito sa simula’t sapul pero parang nandiyan sa panahon ng matinding anxiedad ng kasalukuyan at hinaharap. Coping mechanism, kumbaga. Pero sa edad ng krisis ng kapitalismo, ito ay buying time para lamang muling ma-jumpstart—masibong dole-outs sa nabangkaroteng higanteng negosyo, pumpriming, investment sa infrastructure, pooling ng reserve funds, at iba pa—ang tinaguriang “abnormal” na sitwasyon.

Na ang hindi isinasaad ay ang abnormal na krisis ang normatibong kalakaran ng kapitalismo. Na parang ang pagbalusak ay walang ibang patutunguhan kundi ang pag-akyat ng ekonomiya. Kahit pa ilang dekada ang tinatayang aabutin bago makaahon sa kasalukuyang krisis. In the meantime, mag-nostalgia trip muna tayo down fictitious at image-laden memory lane.

Ano ang ginugunita kung ang nakaraan ay wala naman, o hindi naman ganoon? Na paraan na rin nang pagsaad na ano ang pinaglalamayang ayaw ilibing? At ito ang kapitalismo, na higit pa sa kasalukuyang pandaigdigang krisis nito, ang krisis ay nagmumula rin sa ethos nito. Ano ang silbi ng kapitalismo kung nagiging bangkarote naman ang higanteng negosyo, maging ng may-ari ng mga tahanan, o nananatiling walang tirahan ang mahihirap?

Sa komersyal, hindi na isinama ang trahedya sa kanta, na panibagong anyo rin ng pagbura sa pait at pagkaparalisado sa personal na krisis. Ang isinama lang ay ang bahagi na makakasaklaw sa pinasasaklaw na ethos—nostalgia trip lang, hindi yaong nakakasapat para ma-bad trip, na isa rin naman propensidad ng sinumang nagnonostalgia. Hindi yaong sukdulang nakakapilay, yaong nakakahawa lang ng sama ng purong loob.

Para lamang may apresiasyon sa kabutihang loob. Sa huli, kahit hindi nagtuluyan ang kamukha ni Paraluman at ng lalakeng persona sa kanta, o ang paslit na magsing-irog sa kanilang pagtanda sa komersyal, hindi ito ang mahalaga. Ang mahalaga ay ang pagiging dakilang pag-ibig ng unang pag-ibig.

Bakit may fasinasyon ang nostalgia ng kapitalismo sa “first”? First time, first kiss, first love, first sex, first child, first apo, first death in the family… Gayung nakakatiyak naman na hindi ito ang huli sa sikliko ng konsumpsyon at family values sa kapitalismo. Dahil ang unang karanasan ang nagmamarka, ang susunod ay pababa na ng tama.

Unang beses sa mall, halimbawa, naliligaw ka pa, pero mahalaga ang una dahil nagmamarka ito ng kabuuang impresyon at pakiwari. Na ang impresyon at pakiwari ay hindi maantala na ibo-boycott mo na ang mall kundi mahihimok ka muli’t muling bumalik. Sa madaling salita, ang una ang adbenturang nagtatakda ng ritualisasyon ng konsumpsyon sa kapitalismo, para matiyak ang produksyon ng sobrang halaga at kita.

Na hindi rin kataka-taka na ang produkto, tulad ng Eraserheads, na matagal nang nag-disband at sa hindi pinakamagandang pamamaalam at breakup, hindi ba, ay kaya muling mag-second final reunion ng kapitalismo? Na kahit maari na naman atakihin si Eli Buendia, ang lead singer, pero mapipilit pa rin itong makahalubilo ang kinamumuhian niyang kagrupo at mapapakanta pa rin ito uli—huwag naman sa huling pagkakataon.

Imahen mula sa http://www.juanrepublic.tumblr.com

“By the power of Grey Skull, I am He-man,” at ang simpleng tao ay nagiging superhero, ang angas ng bandista ay nagiging angas ng naghihingalong kapitalismo sa edad nitong krisis. Ano ang hindi kayang gawin ng kapital? Na kahit napapabalita na may pinirmahan daw ang bandista ng kontratang sa susunod na sampung taon na lamang ulit sila magkaka-final reunion ay patunay lamang sa patuloy na komodifikasyon, maging ng naagnas na entidad, dahil sa kapasidad nitong hindi lamang makapanghimok ng nostalgia, kundi dahil sila mismo ang embodiment ng inosenteng nostalgia.

Sa sayaw na El Bimbo, kung tama nga ako, walang nagli-lead, di tulad ng ibang ballroom dances. Sabay lamang ang orkestrasyon ng galaw ng lalake at babae. Trippy pa nga dahil ito ang isa sa mga sayaw na pwedeng isayaw na nakapikit ang mata. Insidental ang partner dahil internalisado ng individual ang ethos ng awit. At ito ang pinupukaw ng kanta ng Eraserheads, ang internalisasyon ng nostalgia bilang uri ng inaakalang subersyon sa sistema ng pag-ibig at kapital na walang hanggan ang reaktibasyon. Sa kanta, magandang gabi at hanggang dito na lamang po.

Na sa pagpasa nito sa McDonalds na komersyal sa yugto na malinaw nang nakapasok ang global na krisis sa bansa, nagpapatuloy ang reproduksyon ng nostalgiang inosente. Wala kaming kinalaman diyan, hindi kami ang salarin, ayon sa McDonalds at iba pang global na negosyo. At hindi nga lang wala silang kinalaman, inosente pa sila—maging ang kasaysayan nila—at ang kanilang produkto sa reproduksyon ng kapital at kita.

Kung gayon, ang first love ay tunay na hindi namamatay, paratihan lang itong naghingalo para muli’t muling balikbalikan via nostalgia mode na inosente ang flavor. At ang sikreto ng batang tumandang magsing-irog—ang pag-dip ng fries sa sundae—ay isang self-reflexive mode sa manonood at mamimili ukol sa kanilang sariling kamusmusan. Nang tanungin ko sa klase kung may gumagawa ba nito sa kanila, marami ang nagtaas ng kamay.

Marami ang nakapaloob sa sikretong lenggwahe ng kapitalismo—silang may pambili ng McDonalds. Sa maraming hindi, sinasaad naman na ang tira-tira—ang pinaghalong kung ano-anong sobra at hindi lubos na nakain—ang posibleng modalidad ng pagkain pa rin ng fries. Pati ang nangangalakay ng supot ng basura sa McDonalds ay may afinidad sa sikretong lenggwahe. Wink-wink!

Itong preferensya ng mamimili at mangangalakay ay naglalatag ng nosyon ng individual na ahensya. May kapangyarihan pa rin sila sa edad ng krisis, dahil ang naaalaala nila ang isang transplanted na memorya nila—ang nostalgia hinggil sa first love, at ang McDonalds bilang sityo nito. Halinang umibig, mawalan ng pag-ibig, gunitain ang unang pag-ibig. Na kahit sa edad ng krisis, ang tao, kahit walang pera, ay maaring umibig at mapaibig.

Luv ko ‘to! Na ang pagmamahal ay paglalamay sa naunsyami’t binorloloy na unang pag-ibig. Kasama ng “Kanlungan” ni Noel Cabangon na ginawa ring theme song ng ganitong nostalgia at coming-of-age ng pamilya at bansa, heto na naman ang isang kantang inalay sa paanan ng naghihingalo entidad. Mabuhay ang patay!

Unang nailathala sa Kulturang Popular Kultura kolum noong ika-7 ng Marso, 2009, Bulatlat.com.

Triumph Bra at Panganib sa Kilusang Paggawa

Imahen mula sa http://www.clothesyoulike.co.uk

Magduda kapag ang pangalan ng higanteng global na negosyo ay “Triumph.” Ipagtatagumpayan talaga nito ang determinasyong kumita. At wala namang pagkakataong iniinda ang pagkita nang di iniinda ang kaakibat na exploitasyon ng manggagawa nito.

Sa Filipinas, ang mga kompanya ay kundi pangalan ng santo (San Miguel) ay apelyido ng angkan (Ayala, Soriano, Lopez, at iba pa). At ang proper noun na batay sa orihinaryong pangalan ang siya rin naman referensiya sa politikal na mga angkan sa lokal at pambansang politika (Villafuerte, Escudero, Conjuangco, Zubiri, at ngayon Arroyo). Tantya nga ay mayroon lamang 250 pamilya sa bawat lokalidad na nagmamayhawak ng kapangyarihan sa iba’t ibang antas ng burukrasya ng bansa.

May isang obrang pelikula si Leni Riefenstahl, Triumph of the Will (1935) na nananatiling paksa ng maraming debate. Sa isang banda, makabago at inobatibo ang gamit ng direktor sa mga elemento at teknik ng pelikula kaya turing dito ng maraming kritiko ay isang obra maestro. Sa kabilang banda, itinuturing din ang pelikula bilang propaganda ni Hitler at Nazismo, na ang proyekto ay ang pagtataguyod ng Aryan racial supremacy.

Imahen mula sa http://www.alptraumwelleclassik.blogspot.com

Simboliko ang gamit sa “Triumph” bilang brand ng undergarment ng babae. Suporta sa dibdib at panakip sa ari ang batayang gamit sa panloob ng babae. Dati ay kamison lang ang lahat ng ito. Na ginawang bahagi ng urban legend ng producer na si Mother Lily Monteverde nang gamitin niya ang kamison bilang pagmamarka kung sino ang kanyang ilulunsad na babaeng starlet sa pagkabituin.

Na ayon naman sa nagsusulatang magkaibigang Urbana at Feliza, ang angkop na kostumbre ng babae bilang panloob ay walang panloob. Wala bang ipinagtatagumpayan ang naka-gungho lamang, walang saplot? Na parang sa lalake na may choice pa: boxer or briefs? o commando, ang babaeng panloob ay walang pagpipilian kundi ang pumili ng panloob.

At ito ang stratehiya ng branding ng Triumph undergarment: walang pagpipilian kundi piliin itong internasyonal na brand of choice ng maraming gitnang uring kababaihan. Naalaala ko ang mga ilang kapitbahay namin sa San Leonardo, Nueva Ecija. Ang mga ina at lola ay nananahi ng bra mula sa retaso, na ipinapasok sa middleman kundi ay ibinebenta sa komunidad.

Naalaala ko rin na may mga babaeng tumutungo sa bahay, may bitbit na brochure at inaalok ang nanay ko na bumili na nga nitong Triumph bilang marka ng pagkaangat sa ibang kababaihan sa komunidad. Mahilig din ang nanay ko sa lako, nauna na rito nang siya sa mga unang magka-Tupperware sa bayan namin. At sa mas unang panahon, isa sa mga unang nagkaroon ng console television.

Ang pagbili ng gitnang uring panloob na Triumph ay isang tagumpay sa bagong makauring rekognisyon ng pag-angat sa maraming kababaihan mula sa mababang uri. Ilan sa manggagawa ng Triumph ang nakakabili ng brand na ito para gamitin sa pang-araw-araw? Ang stilo ng pagbebenta—ang network sales marketing na may pagka-pyramid scheme din—ay paglikha ng gitnang uring kapitalistang komunidad ng kababaihan: babae ang lumilikha ng network na pagbebentahan at magbebenta ng pambabaeng panloob.

Kaya ang Triumph ay hindi lang tagumpay ng pagtamo ng modernidad ng kababaihan (makabagong stilo, mas sexy pero hindi kasing sexy ng brand na Victoria’s Secret) kundi ng gitnang uring status ng iilang kababaihan. Alam din natin na ang gitnang uri ay isang temporal na posisyon sa lipunan. Malamang, ang Triumph ay suot-suot di nga sa pang-araw-araw kundi sa ilang ofisyal at espesyal na okasyon.

Na sa araw nang walang pasok, halimbawa, mas mura kundi man pinaglumaan na panloob ang suot. Ang isinisiwalat nito ay ang tagumpay ng kapitalismo ng Triumph na kahit nga mababang uri—dahil sa presensya rin ng marketers sa kanilang hanay—ay pinapangarap na kundi man binibigyan ng limitadong akses sa gitnang uring panuntunan ng pagkababae: ilang gives (installment), ukay-ukay, biyaya ng OCW na nagpapasalubong o balikbayan box na may kasamang panloob.

Imahen mula sa http://www.nosweat.org.uk

Ang mababang uring babae, tulad ng kanyang katapat na maller, ay libreng pinapangarap na magkaroon ng inaakalang ordinaryong marka ng pagiging gitnang uri sa pamamagitan ng pagtunghay sa brochure, sampayan ng kapitbahay, display window, kwentuhan, at iba pang minor na media. Ang hindi isinasaad ng pagpapalaot sa Triumph bilang gitnang uring marka ng pagkababae ay ang operasyong nagsasantabi sa marami nitong kababaihang manggagawa.

Sa pagsuot ng babae ng bra at panty ng Triumph, nakikita niya ang imahen ng moderno at nakaaangat na babae, nararamdaman ang afekto nito. Mas pakiwari ay sexy, uso, makabago. Hindi niya nakikita ang pinagtutuntungan ng nakakaangat na imahen—ang kondisyon ng mas maraming babaeng naghihirap, o ang kanyang mismong a la-tsambang gitnang uring status ng pagkababae. At lalong hindi niya nakikita o nauunawaan ang kalakhan ay babaeng mananahi ng global brand na ito.

Ngayon ay namimiligro ang nakamit ng unyon matapos ng mahabang negosasyon para sa CBA. Unang naramdaman na may kaibang nagaganap nang ipadala ang nakalagak na hilaw na materyales sa pabrika sa Tsina at Vietnam, tinatayang mas mura ang sweldo ng manggagawa roon, at nang hindi na ni-renew ng kompanya ang kasunduan nito sa pag-upa sa FTI Complex sa Taguig City. Sa Oktubre 2009 matatapos ang kontrata.

Sa globalisasyon ng negosyo, hindi na nga mahalaga na magtaguyod ng factory sa mga bansang mas mura ang halaga ng produksyon at paggawa. Maari nang subkontratahin ng mga lokal na negosyo ang global na demand para sa mga produkto. Mas mabilis ang pagkilos ng produksyon, kasama ang lipatan nito nang hindi nasesementuhan ng CBA ng mga unyon. Ang kontratista na ang bahala sa kanyang manggagawa.

At ang sistemang ito ng imperialistang kapitalismo ang magtitiyak na ang kitang $1.6 bilyon ng multinasyonal na kompanyang Triumph na may headquarters sa Germany at Switzerland ay magpatuloy pang lumaki. At bahagi ng paglaki ay ang pagpapanipis sa 40,000 manggagawa sa produksyon at marketing nito sa 120 na bansa. Mananatili ang marketing pero hindi ang manggagawa sa produksyon.

Tatapusin lamang ng Triumph ang kanyang mga CBA sa iba’t ibang bansang may produksyon ito. Malamang, magsasara na ito, at aakomodahin nang ibang pambansang negosyong makakapagbigay ng mas murang bayad sa paggawa, mas hindi nakapakong kasunduan, mas flexible na kondisyon ng paggawa. Ang flexible ay ibang salita lamang para sa mas matinding pagsasamantala ng global na paggawa.

Kaya ang bigwas ng Triumph sa lokal na manggagawa ay hindi naman personal. Ito ay natural na rekurso ng negosyong naglalayon pa ng higit na kita sa edad na tumitindi ang global na krisis ng kapitalismo. Para nito mapanatili ang kanyang pamumuno sa produkto ng panloob na babae, mangangailangan itong mas umangkin ng flexibilidad, kasama ng flexible subcontracting practices, at maging ang lalo pang flexibilisasyon ng mga lokal na paggawa.

Ang dulot ng krisis ay gawing pasibo ang manggagawa. Tanggapin na lamang ang kaakuhan ng bigwas ng kapitalismo: subkontrakwal imbes na tungo sa permanensiya, subkontrakwal na mas bawas ang benefisyo, mas walang taning ang kondisyon at panahon ng paninilbihan, mas mababang pasweldo, mas walang tungkulin ang negosyante sa manggagawa. Kasama rin dito, ang gamit ng fasismo ng estado.

Ang Pilipinas ang pinakapeligrosong bansa sa Asya para sa manggagawa. Ayon sa Center for Trade Union and Human Rights, 91 na manggagawa na ang napaslang simula nang umupo sa kapangyarihan si Gloria Arroyo. At ito ang bigwas sa natural na pagdaloy ng imperialistang globalisasyon ng kapitalismo sa manggagawa ng bansa at mundo: sa pamamagitan ng pagbabago sa aktwal na praktis ng pagtratrabaho at produksyon, at ang pagbebenta ng gitnang uring fantasya sa maraming konsumerista, nagiging lehitimo ang pinakamarahas na pagdanas ng pagkatao at pagiging manggagawa.

Na kahit ang ordinaryong manggagawa ang nakapagsuot ng branded na panloob, maglalaho ang kanyang makauring posisyon at ang imahen sa salamin at pakiwari sa katawan ay mag-aangat sa kanyang identidad tungo sa gitnang uring status. Pinapadulas ito ni Arroyo sa pagpapatuloy ng Visiting Forces Agreement, ng pag-aalok sa bansa sa paanan ng pandaigdigang negosyo, ng Con Ass (Constitutional Assembly) na magpapasok sa 100 porsyentong dayuhang pag-aari sa mga negosyo at lupain.

Ito naman ang combo-meal na alok ni Arroyo sa dayuhang negosyo. Suportahan ang Con Ass, at susuportahan niya ang kanilang pagpasok at pag-aari ng mahahalagang yaman at negosyo ng bansa. Kaya ang militansya ng Bagong Pagkakaisa ng mga Manggagawa sa Triumph International Philippines Inc. (BPMTI) ay pag-aakda ng pagtutol sa lalo pang nagbabagong kondisyon ng paggawa at negosyo sa bansa, maging sa diskarte ni Arroyo na ipisan ang special offer sa sarili nitong pagtatagal sa poder ng pambansang kapangyarihan.

Ang pag-aakda sa hinaharap ay magaganap lamang sa pagtutol, pagtataas ng kamulatang politikal, at pag-oorganisa. Ang bigwas ng kapitalismo ay bigwas sa pang-araw-araw. Lalong nagpapahirap sa mga manggagawa at batayang sektor, at nagpapalawak ng gitnang uring fantasya kahit na sa pinakaabang mamamayan. Ang pag-akda sa hinaharap ay kolektibong pagtutol na akdain ito ng interes na pwersa ng kontra-mamamayan.

Unang nailathala sa Kulturang Popular Kultura kolum noong ika-21 ng Hunyo, 2009, Bulatlat.com.

Telebiswal na libing ng santa

Imahen mula sa http://www.backpackingphilippines.com

Kaiba ang libing na naganap. Habang ayon sa ulat, tatlong daang libong tao ang sumugod sa lansangang dadaanan ng kabaong na nakahimlay sa ibabaw ng trak, milyon-milyon naman ang nakiisa sa kanilang telebisyon at radyo. Holiday ang araw na ito pero marami ang nagkusa na magpahayag ng interes, kuriosidad at pakikiisa.

Pinaghandaan ang lampas na labindalawang oras na libing.  Ilang camera placement sa loob ng katedral, shots sa lansangan na kuha mula mga helicopter, may interior shot ng pangunahing sasakyang ng pamilya ng yumao.  Ang spectacle ay inilatag ng makabagong teknolohiya at walang pagtitipid na gastos.

Paano ililibing ang santa?  Na siyang nagpagunita sa libing ni Emperor Hirohito, tinaguriang diyos bago pinaluhod at ginawang tao ng Amerikanong mananakop ng postwar Japan.  Distansyado ang emperor sa mamamayan.  Sa katunayan, bawal siyang tignan kapag dumadaan siya sa panahon ng kanyang ofisyal na paghahari.  Matapos ng maniobra ng Amerikanong estado, hindi rin siya lubos na naging malapit sa kanyang kamamamayan.

At nang ikasal ang kasalukuyang emperor sa “ordinaryong” napangasawa nito?  Bawat kibot, hakbang at palit ng damit, bawat ritwal ay natunghayan ng mamamayan sa pamamagitan ng staging ng telebisyon.  Ang domestikong okasyon ng nasa kapangyarihan ay may layong magpalapit sa mamamayan.  Hindi ba’t ganito ang pagkakataon ng orkestrasyon sa kasal nina Prince Charles at Diana?  Ang proposal sa kasal ni Mar kay Korina sa Wowowee?  Maging ang pangungumpisal nina Gloria Arroyo, James Yap at maging si Kris Aquino sa iba’t ibang okasyon sa telebisyon?

Na hindi rin hiwalay sa lingguhang misa sa telebisyon, at paglikha ng telebiswal na debosyon sa tumutunghay.  Kahit pa nag-comeback ang radyo, telebisyon pa rin ang pangunahing daluyan ng pana-panahong imahinaryong makakapagdikit sa bansa.  Na ang rekurso ng marami, tunghayan ito kaysa aktwal na dumalo sa libing, parada, press conference, state of the nation.

At sa ganito pinalitan ng telebisyon ang pelikula sa pagdalumat sa bansa.  Mas napapanahon ang telebisyon, ang pelikula ay lalong naging indirekta sa pagtunghay sa pambansang kaganapan. Na lalo pang pinailanlang sa pagtalakay ng pambansa sa subalternong identidad ng baklitang bunsong kapatid ng machong mga tirador, o komunidad ng tirador at miyembro ng gang, pamilyang nakatira sa lumang sinehang pinaiinugan ng bayarang sex, at iba pa.

Imahen mula sa http://www.aboutmyrecovery.com

Impunto ang coverage ng telebisyon, mas malawak ang abot kaya mas malaki ang impluwensya at agenda-setting.  Na nakapagsasalita pa ang magkakapatid ukol sa kanilang lubos na pasasalamat sa mga liga ng taong nakiisa sa kanilang dalamhati habang inililipat ang katawan ng kanilang ina mula Greenhills patungong Intramuros, at mula katedral patungong himlayan, ay kakaibang twist.  Bakit may interes?
Naging selfless na ba ang pamilya, nagpaubaya na ang buhay ng santa ay lampas na sa kanilang pag-angkin?  Na magkaiba ang lawak at fokus ng coverage ng dalawang higanteng stasyon ay nagdidiin sa isyu ng akses at layon sa inner circle ng pamilya.  At ang intimacy ng kumbersasyon nina Kris at Korina ay iba pa ring usapan.

May mga antas na sakrifisyong isinaalang-alang ang mamamayan.  Walong oras na pumila sa kalaliman ng gabi, naulanan, tumawid ng baha, at nilamig para lamang sa pagkakataong masilip ang santa?  O nangilin, tulad sa Biyernes Santo, at tumunghay sa telebisyon para sa debosyon ng pakikiisa?  Na nagsiwalat ng retorika ng populismo laban sa kaliweteng posisyon sa mga nasa kilusan.

Sa huli, hindi naman ito ang diin ng telebiswal na paglibing, at ang patuloy na di pa umiimpit na pagluluksa.  Sa katunayan, ang after-affect nito ay ang pag-angat ni Noynoy Aquino sa status ng vice presidentiable, kundi man sa hanay ng presidentiable.  Patuloy pa rin ang paggunita sa isa pang santo, sa asasinasyon ni Ninoy Aquino noong Agosto 21.

Ang diin ay ang paglikha ng katanggap-tanggap na mga bayaning kontrapuntal hindi sa mismong naghaharing uri, kundi sa kasalukuyang faksyon ng aktwal na may politikal na kapangyarihan.  Mobilisasyon ang kaganapan ng negosyo, oposisyon at kilusang masa—ang pagrehistro ng presensya sa dakilang araw ng libing.  Ang masa ay nagkusa namang pumunta sa ruta, kundi man makiisa sa telebisyon.

Imahen mula sa http://www.flickr.com/photos/bongmanayon/3808225814/

Ang pagkakaiba ni Ninoy kay Cory ay mas maagang namatay ang una, bago nagkaroon ng higit na ofisyal na kapangyarihang politikal.  Nasubaybayan ng kasaysayan ang taas-babang yugto sa politikal na buhay ni Cory dahil mas matagal itong nabuhay.  At ang rekurso para maibsan ang baba, mapanatili ang taas ay gawin itong santa.  Sa paanan ng santa, inialay ang omnibus na dalamhati at komitment para sa pagpapatuloy ng laban.

Lapida itong umaako sa katawan at pagmamamay-ari sa puntod.  Ginawa na ito kina Rizal at Ninoy.  Aspirasyonal ang dulot nito, sa pana-panahong recall—ng ofisyal na estado–sa kabayanihan ng mga ito.  Kung tunay na nais magpakilos, kailangang ilabas ang labi hindi sa politikang spero gaya ng nangyayari kay Noynoy matapos ang libing, at sa iba pang nagtangka ng mobilisasyon tungo rito (mga politikong may individual na agenda sa pakikiisa sa libing).  Hindi rin sa dilaw na t-shirt at imaheng ni Cory at Ninoy na nakatatak.

Paano aakuin ang moderasyon ng santa sa radikal na kilusan?  Makiisa at mag-move on.  Magpabalik-balik sa lansangan bilang arena ng kolektibong protesta.  Madalas walang telebiswal na coverage.  O kung mayroon man, sa pinakamarahas na proteksyonismo ng estado sa poder nito.  Sa kalaunan ang kilusan din naman ang maglulugar sa santa bilang presidente sa partikular na panahon, at iba pa sa ibang panahon.

Ang masa ang nagluklok kay Cory, naglibing sa kanya.  Ang masa ang magpapalaya sa sambayanan.  Ang kumikilos na masa ang sambayanan.

Unang nailathala sa Pasintabi kolum noong ika-23 ng Agosto, 2009, Pinoyweekly.org.

Sky Garden at daluyan sa kawalan

Imahen mula sa http://www.lockedupmind.blogspot.com

Sky Garden ang pinakamatingkad na inobasyon sa SM North. Para itong nakalutang sa ere, nakatuntong ang buong complex ng restaurants, café, fountain, makukulay at geometrikong artwork, at hardin sa transport hub at parking sa ground level. Ito ang nasa pinabukana ng bagong edifice ng SM North, The Block at Annex.

Daluyan ang Sky Garden ng pedestrian traffic. Bukas ito mula sa pinakaunang struktura ng SM North, lalo na ang restaurant section sa ikalawang palapag nito, mga flyover ni Bayani Fernando, at ng bagong flyover pa-Trinoma Mall, ang pinakakumpetensya nitong SM. Isang di kalawakan, di kakitirang pakurbang pathway ang pinakadaanan dito mula sa iba’t ibang lagusan.

Imahen mula sa http://www.pinayads.com

Kulob ang daanan ng puti’t pakurbang kanvas na itinindig ng bilugang bakal. Sa kaliwa’t kanan ng pathway ang mga bilugan at de kahon (hindi talaga matanggal ang imahinaryo ng kahon ng sapatos ng SM), pero tagusan na salamin. Ang kakatwa siempre ay ang mapagbigay na espasyo para sa hardin. Di nga ba’t lahat ng lunan ng SM ay pinagkakakitaan? Di pa rin ito nagbabago sa naunang struktura ng SM, pinapagitnaan at pinapalibutan pa rin ng mga puwesto ang dapat sana ay daanan.

Ang kaibang disenyo—tunay na hardin sa labas ng mall—tulad sa Trinoma, ay bahagi ng ikalawang henerasyon ng malls na nagsasaad ng kontrol ng negosyo sa natural na paligid. O ang reduksyon ng natural bilang kabahagi ng konkretong paligid, na nagsasaad na higit na panghimok na kumonsumo. Banggit nga ng kaibigang Omeng, halaw kay Zizek, “ecology without nature.”

Banggit naman ng isa pang kaibigang Arnold, ang mismong Sky Garden ay ang paghaltak ng SM sa negosyong maidudulot ng extensyon ng oras ng operasyon. Di nga ba’t ang bagong-yaman, ang 200,000 ahente ng call center, ay binubuo ng kalakhang liga ng kabataang may kaakibat na kita, nangangailangan ng libangan at handang may pagkagastusan para sa sarili at pamilya?

Bombarded ang dumadaan at namamasyal—ang definisyon ng malling pero sa labas na bahagi nito, na bagong teritoryong inookupa na rin ng mga mall developer—ng matingkad na musika sa pathway, musika sa mga restaurants at café, musikang galing sa Mall Dome, ang bagong entertainment venue na marerentahan na rin. Bombarded sila ng amoy ng pagkaing inihahanda sa ihawan at barbeque-han, bombarded sila ng usok at ingay sa EDSA.

Imahen mula sa http://www.flickr.com/photos/reynocum/3686091588/

Pero hindi napapansin ang mga ito. Mas manicured na malalawak na hardin ito kaysa yaong nasa pasong lata na nasa kani-kanilang lote at bahay. High-tech din dahil may fountains at cascading na tubig sa iba’t ibang bahagi nito. Labas-masok ang mga tao sa pathway, gayong ang may kapangyarihang manatili sa pwesto ay ang mga kustomer sa establisyimento.

Sila ang nakakaupo dahil sila ang umorder. At dagdag na kalakaran sa paglikha ng makauring distinksyon, marami sa kanila ay nandoon para tamasain ang libreng wi-fi. May notebooks sila, at sa mga napapadaan, tulad ng malling sa loob, nakikita sila bilang bahagi rin ng itinatanghal na kosmopolitan na nilalang. Nandoon para leisurely na makapagtrabaho, para tunghayan ng ibang kalakhan ay walang pambili ng kosmopolitanismo, at tanging sa pangarap na nakapostura sa hinaharap at dinadanas sa kasalukuyan ang posibilidad na marealisa na sila man ay makakaupo sa akmang lunan sa Sky Garden.

Ito ang bagong beacon on the hill, ang posisyon ng pagtunghay sa hinaharap na aspirasyon. Na tulad ng mga kolonialista at imperialista, ito ang adbentaheng posisyon ng pananakop at kumbersyon, ng pag-angat sa nasa ibaba sa dikta ng global na konsumerismo at kapitalismo, ng panukalang maging labis sa gitna na ang matinding kalabisan ay ang matinding kawalan.

Labas-masok ang lahat ng dumadaan, pedestrian mallers ang nakararami, nakikiraan lamang sa espasyo ng loob at labas ng negosyo, hindi aktwal na nakakatangkilik. At ang iba ay tambay maller, humihinto at nagtre-trespass sa mga establisyimento, tumatambay kahit di naman umoorder. Sa kasalukuyan, sa maraming walang kakayahan, ito ang ilehitimong posisyon na inaalok ng Sky Garden.

Ito ang pangarap ng sa hinaharap, pinagandang sityo ng sangandaan ng labis at kulang, ng lehitimo at ilehitimong aktibidad at pagkatao, ng welcome at good riddance sa malling. Ito ang pangakong hindi maaako sa daloy ng matinding pagkakauri sa pang-araw-araw na karanasan. Ito ang daluyan ng kawalan, na ang labas-masok, pagkonsumo, pangangarap, pagkuha ng Kodak moment ay humahantong sa dili’t iba kundi sa mismong kawalan ng daluyan, ng pagkakahon kaysa pagpapadaloy ng posibilidad.

Unang nailathala sa Pasintabi kolum noong ika-30 ng Agosto, 2009, Pinoyweekly.org.

Politika ng Pag-asa

Imahen mula sa http://i.dailymail.co.uk

Ang tawag ng kaibigang Vlad dito ay “life’s little surprises” nang minsan makatanggap ng Penshoppe wallet mula sa kanyang magulang sa gabi ng kanyang graduation sa masteral. Hindi inaasahan, pero dumarating. At di tulad ng masamang balita, ang sorpresa ay tinatanggap nang walang pag-iimbot.

Parang napakaswerteng nilalang ni Vlad. Na kahit sa thought-balloon ko, ang wallet ay simbolo ng payback time ng isang graduate sa kanyang magulang, o ang inaasahang kontribusyon sa pagmimintina ng gastusin sa bahay, paniningil na ang wallet na aguinaldo ay siya ring wallet na paghuhugutan ng bagong obligasyon, ay wala marahil epekto kay Vlad.

At ito ang mga sorpresa ng buhay: naka-uno sa klase, naging college o university scholar ng isang semestre, nakahanap ng nakatiklop na P500 na akala’y matagal nang nawala, sinagot nang sinusuyo sa di inaasahang panahon, natunghayan ang pinakamalaki at pinapulang sunset sa harapan ng University Avenue, nakatatlong ikot sa oval nang hindi nalulumpo, o naranasan ang paghahabulan ng ambon at paglagas ng tuyong dahon ng mga punong acacia.

Marami sa mga sorpresa ng buhay ay hindi naman talaga sorpresa. Variation sa tema lamang ng identidad sa mabuting turing na buhay ang nagaganap na sorpresa: pabuya sa pagiging mabuting anak, mag-aaral, magulang, kapatid, tiyahin, at mamamayan. Ito ang mga sorpresang ikinatutuwa. Wala namang nagugulat sa balik-kabig ng mga bagay, tulad ng higit pang pang-aapi ng kontrabida sa bida sa telenovella, ang pagsaboy ng red wine ni Cherrie Gil kay Sharon Cuneta, o pagkuha ng bidang babae sa puso ng bidang lalake.

Inaasahan ang huli sa roleta ng kapalaran. Paano magiging bida ang bida kung walang nang-aaping kontrabida? Paano magiging matagumpay ang pag-angat kung walang humahaltak sa kasalukuyan? Wazak ang buhay kapag hindi ito nakabatay sa gulong ng buhay. Halimbawa, hindi mo nais patayin ang bumasted sa iyo, o ipakulam ito, o lalo pang suyuin hanggang sa Rodriguez dumpsite na lamang pupulutin ang sariling ego?

Kapag naman nanggaling ang biyaya sa estado poder, ito ay pinapadaan sa ritwal ng pag-aaginaldo, pagkakaareglo, pagkakasundo, o sa madaling salita, “gifting.” Na parang biyaya mula sa langit ang akto ng pagbibigay ng may kapangyarihan sa wala, kahit sa liberal na demokrasya ay nararapat lang naman bilang tungkulin ng may katungkulan?

Utang-na-loob na kabahagi ng mitos ng feudalismo o pamamatronahe, na siya ring behikulo ng korapsyon at ang pagtagos nito sa pang-araw-araw. Ang obligasyon sa serbisyo publiko ay nagiging kalakaran sa sistema ng pag-aaginaldo. O kung hindi, iaasa sa mga foundation ng negosyo para gawin ang dapat ay sistemikong ginagawa. Kaya rin kalkulado ang politika ng pag-asa sa ganitong pagkakataon dahil pinapaasa sa politika ang mamamayan bilang kanilang katubusan.

Kahit pa ang politikang ito ay bastardisasyon ng legal at legalistikong gawi, tulad ng Constituent Assembly (Con Ass) bilang perpetwasyon ng elitistang kaayusan sa bansa—na ang may kapangyarihan ay nagnanais manatili sa kanilang poder lampas-lampasan sa dapat nilang ipaglagi. Sila na may kapangyarihan ay kinakasangkapan ang mismong kapangyarihan para di lamang ipagpatuloy ang paghahari ng kaayusan, kundi para ipagpatuloy ang kanilang paghahari (period).

Gifting din ang turing ng mga amo sa kanilang katulong, mapa-dayuhan ito o sa pambansang saklaw. Bibigyan ng di na uso pero maayos pa, di na ginagamit na gamit, pinaglumaan at pinagsawaan, yung mga bagay na hindi ikakasama ng loob ng namimigay. Inaakalang ang lahat ng sobrang gamit ng amo ay biyayang galing sa langit para sa mga katulong.

Pero sinasabing mapanlimi rin ang panlasa, kahit pa katulong pa ang turing dito. Pinagtatawanan ang mga lumang regalo, itinatapong patago sa basurahan, o inuuwi sa kanilang sariling mga bahay kapag bakasyon para ipamigay sa ibang mas mababa ang turing na posisyong panlipunan. Walang masama sa aksyon ng amo at ng katulong. At natitiyak nito ang turing sa aksyon bilang nakabatay sa Christian charity at middle-class decency.

At kung gayon, ang pag-aaginaldo ay nakabatay rin sa guilt. Alam ng amo na mali sa pangkalahatan ang kanyang ginagawa—ang arkilahin ang lakas-paggawa ng mababang uri, lalo pa ang galing sa Third World na babae sa napakamurang halaga para sa napakabigat na trabaho. Pero mababa ang turing sa babaeng katulong, pati na sa mismong trabaho. Hindi rin nauubusan ng pila sa nagnanais mag-apply na maging katulong.

Sa maraming okasyon, magpapasalamat ang katulong. Maari pa nga niyang pagbutihin ang kanyang trabaho, kundi man gumawa pa ng trabaho, lampas-lampasan sa inaasahan. Pero ang guilt ng katulong ay nakabatay sa kolektibong lagay ng kanyang pamilya at mahal sa buhay. Ginagawa niya ang dapat at matwid sa kanyang bahagi ng Christian charity at middle-class decency. Tumatanaw siya nang mas higit na utang na loob sa kanyang amo at patron.

Ang politikal na pag-asa ay nakabatay sa politikal na negosasyon sa sistematikong anxiedad. Sa headline ng Bulatlat ng nakaraang linggo, isinasaad ang patuloy na paghahanap ng politikal na katugunan sa mga malalaking problemang panlipunan: Massive Transport Strike Set on Monday; Groups Denounce Oil Firms’ ‘Greed’, Students Across the Philippines Walk Out of Classes to Protest Cha-Cha, Gay Love and Faith: In Search of a Non-Discriminating Church, Benguet Dads Support Anti-Nuke Resolution, Busol Folks Protest Displacement, at Local oil-bearing plant: An Alternative for Cooking, Lighting Fuel.

At dahil hindi naman simpleng papayag lamang ang naghaharing uri sa kagustuhan ng kanyang mga pinaghaharian, ang negosasyon ay nagsisiwalat ng politika ng pagtutol. Tinututulan ang mapang-abusong relasyong panlipunan at pangkapangyarihan. Mula sa bentaheng posisyong ito lamang makakamit ang anumang pagtataya ng mababang uri sa poder ng aktwal na politika at ekonomiyang kapangyarihan.

Hindi ito tulad ng fandom, na isa pang uri ng pamamatronahe. Kahit pa may makabuluhang nakikita ang fans sa kanilang idolo, nagagawa lamang ito sa pamamagitan ng idolisasyong nakabatay sa kapital—ang pagtangkilik ay nangangahulugan ng paggastos, mas malaki ang gastos, mas malaki ang pruweba ng pagtangkilik at idolatry. Mas maraming imahen ng idolo, mas nababawasan ang abstraksyon sa fandom. Nagiging taong mas kilala pa ng fans kaysa sa mismong idolo ang sarili nitong pagkatao.

At sa estado, nababawasan ang abstraksyon nito sa pamamagitan ng “gifting.” Ginagawang personalisado ang turing sa bag ng relief goods kahit pa hindi naman ito ang layon ng may kapangyarihan. Ang kanyang layon ay tangkilikin ang relasyong pangkapangyarihan, at ang kapangyarihan ng nasa taas laban sa nasa ibaba, at ang akto ng pagtanggap ng nasa ibaba na ituring ang nasa itaas bilang kanyang patron. Samakatuwid, ang sistema ng pamamamatronahe bilang daluyan ng politika at ekonomiyang kapangyarihan ang sinisiwalat ng politika ng pag-asa.

Aasa ang nasa ibaba na baka mayroon pang ibang darating, kahit wala. Aasa naman ang nasa itaas na nabili at nakuha na niya ang kumpiyansa, boto at pagkatao ng nasa ibaba. Kung gayon, nadaragdagan ang pakong ibinabaon ng may kapangyarihan sa kabaon ng wala. Kaya ang kontraryong rehistro rito ay nanggagaling sa hanay ng organisadong mamamayan: ang politikal na pagkilos bilang pagpapalit ng terms of negotiation ng pag-asa.

Una, umaasa ang mamamayan sa sarili nitong pagkadisadbentahe, at sa sarili nitong lakas na itransforma ang relasyon, mula sa pagkadisadbentahe tungo sa di katanggap-tanggap na relasyon sa pagkadisadbentahe. Ikalawa, ang politika ay ibinubuyanyang bilang walang natural na adbentahe sa kanyang mababang estado, at ang rekurso niya ay sa transformasyon ng politikang ginagamit na panghikayat sa kanyang pagkatao tungo sa politikal na mamamayang pang-estado, tungo sa sariling politisisasyong nakabatay sa kanyang makauring kalagayan.

At dito bubukas, hindi ang langit o ang wallet ng patron, kundi ang sariling paglaya ng indibidwal sa kanyang kolektibong lagay na ipinalalagay lamang ng politika sa rekurso ng estado. Ang politikal ang pagtunghay sa paglaya ng kolektibong pagkatao. Kaya matagal, at tila walang relief na kagyat na makakamit. Na taliwas sa instant gratifikasyon na isinisiwalat ng pagtangkilik sa kulturang popular—lalo na sa kontak ng pribadong kapital sa publikong layon ng libangan.

Pero ito o ang pagnganga, pagtingala sa langit o pagtungo sa lupa?

Unang nailathala sa Kulturang Popular Kultura kolum noong ika-13 ng Hulyo, 2009, Bulatlat.com.